دوشنبه، تیر ۰۷، ۱۳۸۹

ده‌خیل

ساڵێوی دماته‌ر ئامێ و کیله‌کاشا نیایره‌و گڵکوکاشا رازنایوه‌و جه قه‌راخشانه ‌" تایلێ "وه‌شا (جۆرێوه‌ دره‌خت) نیا . ئێمه‌یچ لوایمێ و هه‌مته‌ر ئامایمێوه‌ .  دۆسانوو یاران به‌ بێ مه‌یلییوی فره‌وه‌ ئامێ و به‌ ساردیوی فره‌ته‌روه‌ لوایوه‌ . ئی بێ مه‌یلیه‌ یاوا بهگه‌ڵوه‌و ئه‌وه‌لاونه‌ره‌کا هه‌رچه‌ند یادشا جه‌ گۆرانیاکانه‌ و سیاوچه‌مانه‌کانه‌ سۆزی فره‌ته‌رش گێرت. ئیجوره‌ عاشقانه‌ پێسه‌و حزبیه‌ حرفه‌یه‌کا خانه‌واده‌و وێشا جیامازا تا جه‌ خانه‌واده‌یوی گه‌وره‌ته‌ره‌نه‌ کۆساسه‌ر یان فه‌عالیه‌ت‌ که‌را به‌ڵام چه‌پوانه‌و حزبیه‌کا که‌ ئاوازه‌شا دوێ روێ زیاته‌ر ده‌وام نمارۆ ، ئه‌یشا شۆره‌توو ئاوازه‌یوی هه‌تا هه‌تاین پێدا مه‌که‌را و گرد که‌سی وه‌ش گه‌ره‌کێنێ.
شه‌هیدێچ عاشقێنێ و عاشقه‌کایچ شه‌هید.  ئه‌یشا حه‌ننوو سه‌رپه‌ڕوو ئێحساساتیو هه‌رپاسه‌ داواکاریه ‌ ئجتماعی  و قه‌ومیه‌کا مه‌ماڕانێو پا منیا دلێ دنیاو ئه‌ساتیری. هیچ که‌س حۆرمه‌توو "عاشق کوشی" نمه‌گێرو. شاعیر شیعرێش په‌ی نماچو. هیچ ژه‌نێو و ئه‌واوێوه‌ (ئه‌دایۆه‌) دۆعای خه‌یریش په‌ی نمه‌که‌رۆ. هیچ کناچێوه‌ چه‌مه‌راو ئامایش نیه‌ن و جه ‌ رۆانه‌ که‌رده‌یشه‌نه‌ به‌ دڵنگه‌رانیوه‌ سمڵوو مێخه‌که‌کاو سینه‌یش نمه‌گووشۆوه‌ و ئاوی نمه‌مجۆ شۆنیشه‌ره‌و دیای عه‌زره‌ته‌مه‌ندانه‌ و تامه‌زروانه‌و وێش نمه‌وزو ته‌کشه‌نه‌و دڵش نمه‌ده‌و به‌ دڵیش. گیان، سینه‌ ‌و لیموه ‌وه‌شبوه‌کاش په‌یش نمه‌گنا له‌رزه‌‌.  
عاشقه‌کا دلێ گڵکوه‌کێنه‌ باوشه‌و یۆینه‌ ئارامشا گێرته‌ن. داره‌ تایله‌کێ ئینا سه‌روو مه‌زاره‌ی بێ نازێشاوه. مه‌زاره‌کێشا ئینا سه‌روو ته‌پۆڵه‌یوه‌. هه‌نێ وه‌ره‌چه‌ماو گردیوه‌. تووڵ و له‌قوو پۆ و گره‌کاو تایله‌کێ- که‌ به‌ قۆڵه‌و ونێ (ونه ‌ئاوه‌)‌ سه‌وزه‌ بیه‌نه‌- وێشا ئاماده‌که‌رده‌ن په‌ی " ده‌‌خیل " بینای ئاره‌زوومه‌ندا. تا چه‌م نریۆ یۆره‌ ده‌سشا که‌ردن به‌ ده‌خیل دای و مراو دای به‌ عاشقا.
ئه‌رێ ، دڵداره‌ شه‌هیده‌کا جه‌ تیروو تایفه‌ و تخمێوی ‌ جیاوازێنێ. تا چه‌مت نیا یۆره‌ بیێنێ و بانێ به‌ " گه‌ۆر" و " شه‌خس". بانێ به‌ ئه‌دا و بابه ‌(تاته‌) . تۆ مشیۆ لوینه‌ و - وێچت بێ هیچ زۆروو جبرێ ملینه‌- یاوی په‌نه‌شا و په‌نابه‌ری په‌ی لایشا و چه‌نه‌شا مراو حاسڵ که‌ری و ده‌خیل بینی به‌ وجوودیشا په‌ی ئاره‌زووکاتوو ده‌ردیسه‌ریه‌کات ، به‌ همه‌توو عشقه‌که‌یشاوه‌ و به‌ هازه‌وو مه‌زڵومیشاوه‌. شاخوو له‌قوو پۆ تایله‌کێ ئیسه‌ به‌ هه‌زاران ئاڵای جه‌ گه‌وره‌داشتوو ئایینوو عشقوو وه‌فاینه، ‌ په‌ی راویاره‌کا ده‌خیله‌کاشا شه‌کناوه و به‌ نامێ عشقی و به‌ زوانوو شه‌ماڵی ، سڵامشا وه‌نوکه‌را و مراوشا حاسڵ مارا.

هه‌ی ی ی ی .... دڵداره‌کا ! دێدێ ، لالۆ ........... نیازما به‌ دۆعای خه‌یرین ......!




 *** واچه‌نامه‌ی هۆرامی

ده‌خیل: ئاوات  بینای به‌ که‌سیوی یا چێوێوی ، شه‌فا واسته‌ی جه‌ که‌سیوی یا چێوێو*** کیله‌: ته‌وه‌نه‌و سه‌روو گڵگۆ یا قه‌وره‌و مه‌رده‌ی. *** تایلێ: جۆرێوی دره‌خت که‌ فره‌ته‌ر جه‌ سه‌روو گڵگۆواوه‌ مه‌رداوه‌ مه‌نریا. *** هه‌مته‌ر: دیسان ، دووباره‌. که‌ره‌تێو ته‌ر،رایۆته‌ر. *** ئه‌وه‌لاونه‌ر: ئا که‌سانه‌ که‌ په‌ی مه‌رده‌ی شیوه‌ن مه‌که‌را و مه‌رده‌که‌ی مه‌لاوناوه‌ به‌ تایبه‌ت ژه‌نه‌کا *** کۆساسه‌ر: فه‌عالیه‌ت، ته‌لاش، ته‌قالا. *** هه‌تا هه‌تایی: کرکا و کرک، بێنه‌هایه‌ت. بێ دمائامای، ئه‌وه ‌نه‌بڕیا. *** حه‌ن / سه‌رپه‌ڕ : مه‌رز *** عه‌زره‌ته‌مه‌ند : ئاره‌زوومه‌ند، موشتاق *** تامه‌زرو : ئاره‌زوومه‌ند، موشتاق *** زه‌یچه‌‌: تخم ، نژاد *** شه‌خس: حه‌قی ئه‌وه‌شاریا نه‌سب ، پیروو رۆزگاری. پێوه‌نه‌ن به‌ فه‌رهه‌نگوو ئسلامیوه‌. *** گه‌ۆر: گاوری زه‌رتوشتی ، پیای مه‌ئینووی ( مۆقه‌ده‌س) زه‌رتوشتی . *** هاز: ئێنرژی ***  گه‌وره‌داشت: بزورگداشت، یادمان ***