کارل مارکس: ژیوای و ده‌ورووبه‌ر

مه‌رگوو مارکسی [1883 میلادی] سه‌رنجێوی‌ ئه‌چامنه‌و خه‌ڵکیش نه‌کێشا په‌یلاو وێش. ئه‌ڵبه‌ته‌ ڕۆنامه‌و تایمزوو له‌نده‌نی ئاگاداریه‌ کوڵ‌ و په‌ڕ غه‌ڵه‌تش چاپ که‌رد. دلێنه‌که‌ش خه‌به‌رنگاروو تایمزی، شاروو پاریسیوه‌‌ کیانابێش پانایچوه ‌که‌ مارکس له‌نده‌نه‌نه‌ دنیاش جیائاستێ ‌بێ. ئی خه‌به‌رنگاره‌ ئا نویسیاشه‌‌ چاپه‌مه‌نیه‌ سۆسیالیستییه‌کاو فه‌رانسه‌ینه‌ وه‌نه‌بێوه‌ و که‌رده‌بێش به‌ گوزارێش. شۆره‌توو مارکسی دماو کۆچیش وه‌ره‌ش گێه‌ته‌ره‌ چوونکه‌تێ کارسازی [ته‌ئسیر] ئێنقلابی تالیمه‌کاو ئادی رۆبه‌رۆ وێشان دیاری دێنێ. مارکس هیچکایه‌ ئه‌ننه‌‌و هامده‌وره‌‌ ئێحساسی یا رۆمانتیکه‌کاش زێهنوو خه‌ڵکی یا ژیواینامه‌نویسه‌ حێرفه‌یه‌کاش نه‌گێرته‌ره‌. هه‌ر به‌ڕاسیچ کارلایل، جان ئێستوارت میل و هێرتسێن که‌سانیه‌ تراژیکته‌رێ بێنێ و تووشیاروو مه‌ینه‌ت و ئه‌شکه‌نجه‌ی‌ فکری و ئه‌خلاقیێوی ئه‌چامنه‌ی که مارکس ‌نه به‌سه‌رش ئاما بێ و نه‌ فام‌. به‌ڕاسی ئی پیایانه‌ جه‌ ناڕه‌حه‌تی و ناوه‌شیاو هامنه‌سڵه‌کاشا کارسازییه رێخه‌ییشا گێرته‌ بێ و شۆنه‌و وێشاره‌ شیوکه‌ردیه‌‌ تاڵ و فره‌شا جه‌ ئا ناڕه‌حه‌تی و ناوه‌شیانه‌ جیا ئاست. خاسته‌ر و سۆزدارته‌ر جه‌ هه‌رچیویه‌ که‌ بتاوی نویسیایه‌ گردین [عموومی] و تایوه‌تیه‌کاو [خسووسی] مارکس و ئێنگێلس ینه‌ بێزیوه‌. مارکس وه‌رانوه‌روو جامێعه‌ی بێمایه‌ و سوودپه‌ره‌ستوو زه‌مانه‌یش گژیێ چوونکه‌تێ به‌ نه‌زه‌ره‌ش ئی جامێعه‌‌‌ دماپاکوو پێوه‌نیه‌ ئینسانیه‌کا کێشێ روه‌لاو نه‌مه‌نه‌ی و سوکیره‌. جه‌نگوو مارکسی وه‌رانوه‌ر به‌ جامێعه‌یه‌ ئه‌چامنه‌ی‌ به‌ڕاسیی بێوچان و بنه‌ڕه‌تی بێ. تان و پۆ زێهنیش سفتووسۆڵ و قولۆر بێ. ئێحساساتی و حه‌ساس نه‌وێ. به‌ وێشه‌ره‌ په‌رمێ. لێره‌داریه پته‌و بێ. ده‌لیلوو به‌دبه‌ختیاش به‌روو وێشه‌نه‌ وینێنه‌ و هه‌رپاسه‌ جه‌ نه‌داری، نا‌وه‌شی و سه‌رکه‌وته‌یی دژمه‌نه‌کاشه‌نه‌. ژیوای ده‌روونیش ئارام و ئه‌هوه‌ن بێ و دووور جه‌ پێچووپڵووچی. دنیای ساده‌ وینێ: سیاو و چه‌رمه‌. که‌سانیه‌ که‌‌ هامده‌سه‌ش‌ نه‌بێنێ وه‌رانوه‌رشوه‌ بێنێ. زانێنه‌ لاو چه ‌که‌سانیه‌وه‌ لوسێش هورگێرتێنه‌. ژیوایش په‌ی ئه‌یشا بێ و دڵنیا بێ ئاخرسه‌ریچ ئی مدرامانه‌ سه‌ر مه‌گنۆنه‌. ئاجوره‌ په‌ریشان باوه‌ڕییه‌‌‌ که‌ دلێ ژیواو ڕه‌فێقه‌ دڵناسکه‌کاشه‌نه‌ وینیێ [پسه‌و زه‌جره ‌سه‌خته‌کاو هێس ی و هاینه ‌ی] هامده‌ردی و هامدڵیش هۆر نه‌خێزنێ. گاهه‌ز ئاد ئی  ژان یا قه‌یرانێ‌ به ‌به‌شێو جه ‌نیشانه‌ فره‌کاو وڕای و ئه‌ره‌مێریایی بورژوازی زانێ که‌ به‌شێوه‌و‌ نه‌وه‌شی دلێ حاڵ، سۆز و ئێحساسینه‌ وێش مرمانۆ و هه‌رپاسه‌ ئه‌گه‌روو سوودگیرته‌ی ئه‌چی ژانه‌ کۆماییانه‌ په‌ی ئێو یا ئه‌و یاوگه‌ی‌ تایوه‌ت و هونه‌ری ناشیرین دلێ کاسانیه‌نه‌ که‌ وه‌ره‌چه‌ماشاوه‌ گه‌وره‌ته‌رین نه‌به‌ردوو تاریخوو به‌شه‌ری روه‌ دێ. ئی به‌وێ سه‌ختگێرته‌یه‌‌ وه‌رانوه‌ر به‌ ئێحساساتی شه‌خسی، پامدری و جه‌ختی ئه‌جومه‌زهه‌بانه‌ په‌ی پارێزی ئیسارگه‌رانه‌ی، بییێ به وانیه‌ په‌ی یاگه‌گیره‌کاش و هه‌رپاسه‌ دژمه‌نه‌کاش. ئی کۆڵنه‌دای و نه‌سازیایه‌‌، جیاوه‌که‌روو یاگه‌داره‌ ڕاسینه‌کاشه‌ن [هه‌م دلێ شۆنکه‌وته‌کاش و هه‌م دلێ نه‌یاره‌کاشه‌نه‌] چنی لیبڕالیسمی خڵاوه‌نکاری جه‌ گردوو ویه‌ره‌کانه‌‌‌.

وه‌ڵێ مارکس یه‌نه که‌سانیه‌ باسوو جه‌نگ به‌ینوو ته‌به‌قاشا [چین] که‌رده ‌بێ.‌ به‌ڵام ئاو بێ په‌ی سازماندای سیاسی ته‌به‌قیه‌ به‌نامێ ته‌به‌قه‌و هه‌رمانکه‌ری به‌رنامه‌ش مت و سه‌ربه‌رزانه‌ به‌ردش ڕاوه‌. ته‌به‌قێو‌ که‌ ته‌نیا په‌ی مه‌نافێعوو وێش گژیان و پا هه‌رمانێ دیمه‌نوو حێزبه‌ سیاسیه‌کا و جه‌نگه‌ سیاسیه‌کاش فاڕا پێوه‌ره‌. مارکس چه ‌به‌‌‌ په‌یلواو وێش و چه ‌به‌ په‌یلواو هامده‌وره‌کاش ده‌رجه‌و ئه‌وه‌ڵینه‌ تێئوریسیه‌نوو ئێقتسادی بێ. بنیه‌ره‌کاش [فه‌رزه‌کاش] و ئا وه‌رشیپانه‌‌ کلاسیکانه‌ که‌ وانه‌کاش [ئامووزه‌] سه‌رشوه‌ چنیاینێ و توه‌شا گێرتێنه‌ و وه‌رێوه‌ که‌ وێش دایش په‌نه‌ بیێنی به‌ ڕاویێنێو [نگه‌رێش]‌ به‌ینوو  باقی ڕاوینا و لوایشا دلێ تاڵانه‌و باسه‌ دمایینه‌کانه‌. ده‌سێو‌ ئا ڕاوینشانه‌ به‌ ‌تاریخ ویه‌رده‌ زانان و ڕه‌دشاوه‌ که‌رده‌ن‌ و ده‌سێوه‌یچ ژیوناشاوه‌ و لاشا وه‌نه‌گیرت. پینایچوه‌ سه‌خت متاوی واچی وانه‌ ئێقتسادیه‌کاش هیجکایه‌ تاوابۆشا دلێ تاڵانه‌و تێئوریه‌ ئێقتسادیانه‌ یاگێشا گێرته‌ بۆ. وانانێو که‌ فره‌ته‌ر و ئه‌وه‌مه‌نته‌رێ جه‌ هه‌ر ریکینه‌ی‌ باوه‌ڕیته‌رینه‌ ئه‌چی ده‌ورانه‌ تازه‌نه‌ سه‌روو ده‌نگ و هه‌رماناوه‌ شونه‌ماشا دیاره‌ن، تێئوریه‌کێ ئادینه‌ جه‌باره‌و ته‌کاموڵ و ساختاروو جامێعه‌ی سه‌رمایه‌داریوه‌. هه‌رچه‌ند وێش هیچ یاگێوه‌نه‌ شیشوه‌ نه‌که‌رده‌ن. چی تێئوریێنه‌ پامدری مه‌کریۆ و ئامان‌ وه‌رچه‌مته‌رین په‌رسه‌ که ‌جه‌باره‌و هه‌ر دیارد‌یه‌وه‌ مه‌شیۆ گنۆ ڕوه‌ بینیانوه‌ به‌ پێوه‌نیه‌ که‌ ئا دیارده‌ چنی ساختاری ئێقتسادی هه‌نش. به ‌واتیه‌ته‌ر ڕابێته‌و قودره‌تی ئێقتسادی دلێ ساختاری کۆمایینه‌ [که‌ یاگێ ئه‌ر‌مانای ئا رابێتانه‌]. پیجۆره‌ ئی تێئوریێ‌ پا پامدریه‌ که‌ واتما، ده‌سینێ تازێش‌ په‌ی نه‌قد و په‌یجوری سازناێنێ. سازیای و به‌هه‌رمان گێرته‌یش ماهییه‌ت و لاو [جه‌هه‌ت] علوومی کۆماییش جه‌ روزگاروو ئێمه‌نه‌ واڕان/فاڕان  پێوه‌ره‌. گردوو ئا که‌سانه‌ هه‌رمانه‌شا سه‌روو بنجه‌و وینای کۆمایین ئه‌شێ چی تێئووریێ که‌ل/یاردی گێرا. نه‌ته‌نیا ته‌به‌قێ، ده‌سێ و جمێ نارازیێ و ڕه‌هبه‌ره‌کاشا جه‌ گردوو وه‌ڵاته‌کانه‌‌ به‌ڵکوو جامعێه‌شناسێ، ره‌وانشناسێ و ئاوه‌زداراو سیاسه‌تی، نه‌قدکه‌رێ و هونه‌رمه‌ندێ وه‌ختێو مه‌کۆشا که‌یفییه‌توو جمنه‌روو ژیواو جامێعه‌و وێشا هه‌لاجی و شێوه‌که‌را و هه‌رپاسه‌ جه‌ ته‌شکبینای ئیده‌ یا وێره‌کاو وێشا تا ده‌ره‌جیه‌ وه‌رچه‌م وامدار و موحتاجوو هه‌رمانه‌و کارل مارکس ینی. سه‌دێو‌ جه‌ توه‌بیناو هه‌رمانه‌کێ مارکس ویه‌رده‌ن و چی سه‌ده‌نه‌‌ فره‌ته‌ر چانه‌یه‌ په‌نه‌واز بۆ مه‌نع و لومشا که‌رده‌ن. لاژه‌لاژ و ساده‌وینای بنجه‌‌ بنه‌ڕه‌تیه‌‌کاو ئی تێزێ بییه‌ن بۆنیه‌ په‌ی شیویاو ماناکێش. خه‌تای وه‌رچه‌مێ هه‌م جه‌ تێئوورینه‌ و هه‌م جه‌ که‌رده‌وه‌نه‌ [پراتیک] به‌نامێ ئادیوه‌ روه‌شا داینه‌ به‌ڵام پانه‌یچوه‌ کارسازی ئینقلابیش بییه‌ن و هه‌ڵای هه‌ر هه‌نیچش.

مارکس به‌ تێزه‌کێ وێش گه‌ره‌کش بێ ئا فکره‌یه‌ وزۆ یاگێ که‌: ئانه‌ ویر یا ئیده‌ نییه‌ن چاره‌نویسوو تاریخی مه‌سازنۆ به‌ڵکوو ئاژه‌و ژیوای و به‌تایوه‌ت ئێقتساده‌ن. به‌ڵام وه‌روڵاوی و ئه‌وه‌ته‌نای ئیده‌کاو وێش دلێ ژیواو خه‌ڵکینه‌ هێزوو ئا تێزێشه‌ بێ هاز که‌رده‌ن. به‌ واڕیای ئا ڕاوینه‌یه‌ که‌ وه‌ڵته‌ر جه‌باره‌و پێوه‌نی که‌سی چه‌نی موحیتیش و هامنه‌وعه‌کاش ڕه‌واجش بێ ئاشکرا ئا رابێته‌ فاڕیان. پی بۆنه‌وه‌ به‌ینوو ئا هازه‌‌ فکریانه‌ ئارۆ شونیۆ خه‌ریکێنێ ته‌شکوو هه‌رمان و ویروو ئینساناکا ‌مواڕانه‌/فاڕانه،‌ ئی هازه‌ فکریه‌‌ [ئیده‌و مارکسی] هه‌ڵای به‌هێزته‌رینه‌ن!

سه‌رچه‌مه‌:

کارل مارکس: ئایزایا بێرلین، ته‌رجمه‌و ڕه‌زا ڕه‌زایی، نه‌شروو ماهی 1391 ک. رۆجیاری

گه‌وره‌پیای یه‌هه‌ردار

گه‌و‌ره‌پیا که‌وته‌بێ‌.

یۆ هاوارش که‌رد: یه‌هه‌ردار هۆربێزه‌وه‌!

گه‌وره‌پیا هه‌ر که‌وته‌بێ.

دوێ که‌سێ هاوارشا که‌رد: یه‌هه‌ردار هۆربێزه‌وه‌!

گه‌وره‌پیا‌ هه‌ر که‌وته‌بێ.

ده‌ها که‌سێ و سه‌دها که‌سێ هاوارشا به‌رزوه‌که‌رد‌: یه‌هه‌ردار هۆربێزه‌وه‌!

گه‌وره‌پیا‌ هه‌ر که‌وته‌بێ ‌.

هه‌زاران که‌سێ هاوارشا به‌رزوه‌ که‌رد: یه‌هه‌ردار هوربێزه‌وه‌‌!

گه‌وره‌پیا‌ هه‌ر که‌وته‌بێ ‌.

دماپاکوو ئا مه‌حاڵه‌یه‌ جه‌مێ بیێوه‌ و به‌گره‌وایوه‌ هاوارشا که‌رد: یه‌هه‌ردار هوربێزه‌وه‌!

گه‌وره‌پیا‌ هورئێستوه‌پای

به‌ یۆوه‌مین که‌سێ ماچێوه‌ش دا

و که‌وت را.

سه‌رچه‌مه‌:

گابرییێل گارسیا مارکێز [ کوله‌مبیایی]

به‌ره‌نده‌و جایێزه‌و نوبێلوو ئه‌ده‌بیات ی

سه‌مفۆنیی مه‌رده‌کا

دووکه‌ڵ چیروو سرمیچی ئاجۆریین و که‌مانی کاروانسه‌راو ئاجیل وره‌شه‌کانه‌ به‌ئارامی خولێ وه‌رێ و جه‌ لچوو وه‌رهێوانه‌که‌یوه‌‌‌‌ ئێ‌ په‌ی به‌ری‌‌. ئه‌و‌په‌روو کاروانسه‌راکه‌ینه‌ چننه‌ باره‌به‌رێ دلێ پووتییه حه‌ڵه‌بینینه‌ چوێشا ئایێر دایبێنێ و ئه‌گه‌ر زاتشا بیایا چیروو په‌توه‌که‌ینه‌ ده‌سێ به‌ربارا، تۆمێچ تووکنێنێ. په‌شته‌و سه‌ره‌یشاوه‌ کۆره‌وڵ یانێوه‌نه‌ یه‌رێ که‌سێ دلێ تیانانه‌ ڕۆجیارپه‌رس‌ برێژنێنێ. هه‌ڵمی و دووکه‌ڵ تێکه‌ڵێ بێنێ و وه‌شته‌و وه‌ربێ‌ مدرابێوه‌.

گردوو چراوه‌کا، ته‌نانه‌ت چراوه‌ تۆڕییه‌‌کایچ رۆشنێ بێنێ و کاروانسه‌راکه‌ جه‌ دووروه‌ پسه‌و ده‌گایه‌ مژینێ‌ دێ چه‌موه‌. ده‌سی ڕاسوو داڵانه‌کێنه‌ دلێ حوجره‌و "وشکه‌باروو ماریفه‌تینه‌" دوێ پیای ده‌ورو گه‌رماو چراوتۆره‌کێشا دابێ‌. په‌شته‌و مێزه‌که‌یوه‌ "ئورهان ئورخانی" نیشته‌بێره و پاڵیچشه‌نه‌ "ئه‌یاز پاسه‌بان".

ئه‌یاز پاسه‌بان حه‌رچی په‌نجشه‌مێنێ ئێ په‌ی حوجره‌ی و سه‌روو سه‌ننه‌ڵیه‌ گه‌وره‌کێوه‌ نیشیره‌ و پای نیێ سه‌روو چوارپایه‌که‌یوه‌. هاره‌قوو میاچه‌مایش سه‌رێ  - زم و هامن- و ئه‌گه‌ر سه‌ننه‌ڵیه‌ گه‌وره‌کێ نه‌ویایا وه‌روو ده‌سینه‌، سه‌روو گونیه‌ تۆمیوه‌ نیشێره‌. واچێ: ((ئه‌من  ئه‌پی هه‌یکه‌ڵه‌ زلوه‌ چه‌نی سه‌روو سه‌نه‌ڵیه‌ی وردیێوه‌ بنیشووره، ها؟))

ئه‌یاز پاسه‌بان ئه‌گه‌ر گه‌ره‌کش بیایا تاوێ ته‌نانه‌ت بابه‌یچم پا گرده‌ سام و گه‌وره‌یوه‌، به‌ دوێ هه‌نگووسێ هۆرگێرو و ئاڵووچنۆش به‌ چه‌ننه‌که‌کاو سرمیچه‌که‌یره‌. روومه‌تیه‌ گۆشتین و زلش بێ. سه‌ریه‌ وردیش بێ و نیشانیه‌ سه‌روو گونای چه‌پیشوه‌ که‌ پسه‌و گردوو چۆرچه‌میش، چرچێش که‌وتێبێنێنه‌. دالێو‌ پسته‌ سانێنه‌ و هه‌رچننه‌یچ واتایایشا قه‌بووڵ نه‌که‌رێ زه‌ڕش نه‌دونێ. زه‌ڕه‌که‌ش دێ و پسته‌که‌ی پاک که‌رێ و نیێش سه‌روو مێزه‌که‌یوه‌ و دماجار سه‌رجه‌م که‌رێش ده‌مشه‌ره‌. ئاوه‌خته‌ مه‌شیایا ئورهان لێوانیه‌ ئاوی چیایش په‌ی ئاوردایا.

بابه‌م فره‌ وه‌شش گه‌ره‌ک بێ. هه‌م بۆنه‌و ئانه‌یوه‌‌ قه‌دیم پاسه‌بانوو شاره‌که‌ی بێ و هه‌م بۆنه‌و ئا‌چێواوه‌‌ که‌ زانێشا. چه‌پ و راسوو دنیای دلێ مشتێشه‌نه‌ بێ. جه‌ هه‌رچێ چێوینه‌ سه‌ره‌ به‌رئارێ. بابه‌م واچێ: ((ئی پیا،‌ پیایه‌ مه‌عموولی نیه‌ن.)) وێر‌ه‌گاو جه‌ژنا ده ‌کێلوێ ئاجیل کیانێ وه‌روو به‌ره‌و یانه‌یشا. حه‌فته‌ به‌ حه‌فته‌ به‌شه‌ زه‌ڕه‌که‌یچش دێ په‌نه‌. ئیسه‌یچه‌ که‌ ساڵانێوه‌ن بابه‌ما مه‌رده‌ن ئورهان هه‌ر ئا ره‌ویێ مه‌وه‌رۆ ڕاوه‌.

چه‌ولاوه‌، په‌شته‌و هه‌رمانمێزوو [پیشخان] دووکانیه‌نه‌ دوێ هه‌رمانکه‌رێ جوانێ ده‌س جه‌‌ گێفان، کڵاو ئه‌و‌ سه‌ر، یه‌خێ پاڵتاوه‌که‌یشا دابێ ملوو گوشاشاره‌ و چفه‌چف که‌رێنێ. پسه‌و ئورهان و ئه‌یازی. ئارام و سه‌ره‌ لاو گۆشوو یووینه‌.

ئه‌یاز واتش: ((پسه‌و شێری په‌شتیت مه‌گێروو.))

ئورهان نه‌زانێ چێش که‌رۆ. واتش: ((گڵوێزوو سه‌ره‌‌کۆی نه‌بۆ؟))[ مه‌نزوور ئانه‌نه‌ گاهه‌س‌ زه‌ره‌ره‌وو ئا هه‌رمانێ که‌ مه‌که‌رۆش تووشوو وێش ‌بۆنێوه‌.]

((ئی گێچه‌ڵێ بته‌مامنه‌.))

((ئه‌گه‌ر خه‌ڵک بزانۆما په‌نه‌ چێش؟))

(( نمه‌بۆ بزانا. مه‌شیۆ عازا بی.))

ئورهان لوا دلێ ویریره‌ و دماته‌ر چه‌مش جه‌ ئه‌یازی کل که‌رد: (( پسه‌و یۆسۆوی؟))

((مه‌گه‌ر کێ زانانش. چننه‌ ساڵێ ویه‌رده‌ن و هیچکه‌س چیویه‌ش نه‌واته‌ن.))

(( پی گۆشاو وێمه‌ ژنه‌وتم که‌ ماچانێ براکۆژ.))

ئه‌یاز ده‌نگش به‌رزوه‌ که‌رد : (( گوو موه‌را.)) و ده‌نگش ئاراموه‌ که‌رد : ((خه‌ڵک په‌شته‌و سه‌ره‌و خوایچوه‌ قسێ مه‌که‌رۆ.))

(( ئه‌یاز گیان، ئینه‌ چایه‌ بێبنه‌نه‌ [چاو وه‌یلی‌]. به‌ سه‌ره‌وه‌ نه‌لوره‌ واری؟))

(( ته‌نیا ئانه‌یه‌ واچه‌ که‌ من ره‌فێقوو بابه‌یت بیه‌نا یا نه‌؟))

(( ئینشانه‌ گرد دروس. به‌ڵام...))

ئه‌یاز واتش: ((مه‌وزیموه‌ ویروو بابه‌یت. پیایه‌ حیزه‌ڵ بێ.))

ئورهان ده‌سش ئاورد به‌ سه‌ره‌ی بێ مووشه‌ره‌، سه‌ره‌ش به‌رد نزیکوو چراوتۆره‌کێ و ماچۆ: ((من حیزه‌ڵ نیه‌نان. پڕکیشی [جورئه‌ت] گرد چێویم هه‌ن.))

((په‌رسات ئه‌و من که‌ ئا سه‌ڵیتێ چێش په‌نه‌ که‌روو، واتم ته‌ڵاقش به‌. زه‌ره‌رت که‌رد؟ ئیسه‌یچه‌ مه‌په‌رسی ئی کوڕڵه‌یه‌ چێش په‌نه‌ که‌روو، ماچوو سه‌ره‌ش که‌ره‌ چاڵیه‌ره‌. سوای و پێرای وه‌ختیه‌ سه‌ر و به‌چکوو کناچه‌کێش پێوا بێ ئیتر کاسب نیه‌نی. هه‌ر ئه‌ننه‌ته‌ زانا کناچیه‌ قژکاڵه‌ ئاما و واتش، ئه‌رێ کاکه‌‌ ئانه‌ دووکانه‌که‌و‌ بابه‌و من  ئینا چیگه‌نه‌‌؟))‌

ئورهان بێده‌نگ بیه‌بێ.

ئه‌یاز واتش: ((ئیسه‌ که‌ کار یاوان پیگه‌یه‌ ماتڵش مه‌که‌ره‌. هه‌ر ئیسه‌ گنه‌ را.))

ئورهان واتش: (( دلێ ئی وه‌ربێنه‌؟ په‌ی کوگه‌ی بلوو ؟)) و دییا په‌ی به‌ری.

ئاسمان وه‌ربیه‌[وه‌روه‌] ئه‌چامنێشه‌ نیشنای بێ ئه‌و زه‌مینی که‌ ساڵانێوته‌ر خه‌ڵک بواچان یارۆ ساڵه‌ سیاوه‌کێ. وه‌ربه‌ گرد یاگیه‌ش پۆشنابێره‌. بێده‌نگیه‌ غه‌ریو کۆڵان و خیابانش گێرته‌بێره‌. لووله‌ ئاوه‌کا رچیای بێنێ، ما‌شینه‌کا جه‌ هه‌رمانه‌ که‌وتێ بێنێ. خیابانه‌نه‌ کۆما وه‌ربه‌کا هوردریایبێنێوه‌. دووکانداره‌کا پیاده‌ڕه‌وه‌کاشا ماڵایبێنێره‌ وه‌لێ هێشتا نیم میتر جه‌ وه‌ربه‌و شه‌وه‌ی ویه‌ردێ زه‌مینه‌نه‌ بێ. جه‌ کوڵانه ته‌نگه‌کانه‌ وه‌ربه‌ تا لاو که‌ڵکه‌پاساره‌کا ئامێبێوه‌ سه‌ر و خه‌ڵک چیروو وه‌ربه‌کێنه‌ کۆره‌وڵیه‌شا وه‌ش که‌ردێ بێنێ ‌ ‌و پاگه‌ره‌ ئامه‌ و لوای که‌رێنێ. به‌ڵا ئامای بێ‌؟ گاهه‌س. زمسانێ فرێ ئامێ بێنێ و لوایبێنێ و وه‌ربێ فرێ وارایبێنێ به‌ڵام هیچکه‌س جه‌ ویرش نێ وه‌ربه‌ی ئه‌چامنێ وارای بۆ. قاڵاوێچ گردوو شاره‌که‌یشا گێرته‌بێره‌ و سه‌روو هه‌ر داریوه‌ چننه‌ قاڵاوێ یاگه‌ گیرێ بیێبێنێ. دلێ یانه‌یچه‌نه‌ بێنێ. نه‌ته‌رسانه‌ نیشنێوه‌ سه‌روو وه‌رهێوانه‌که‌ی و هه‌مته‌ر باڵێ گێرێنێوه‌. یانێوه‌ که‌ دیوارێ پان، به‌رز و که‌ڵکه‌پاسارێ سووچدارێ و ده‌لاقێ دوه‌لایێش بێنێ، چیا [سه‌رد] و بێرۆح چیروو وه‌ربێنه‌ جه‌ یاد لوابێوه‌. سرمیچوو ئوتاقه‌کا شۆڕیابێره‌. بۆ و به‌رامه‌و چنها ساڵێ چێوه‌ڵته‌ری دلێ چیرخانه‌کانه‌ مه‌نه‌بێوه‌. بێ ئانه‌ که‌سیه‌ش چه‌نه‌ بۆ یا چراویه‌ گریسیایبۆنه‌ یا فره‌نه‌که‌م یۆ بانه‌کاش ماڵای با. لاشیپانوو به‌ره‌که‌ی و سه‌ربه‌رانه‌کیچ  جاکه‌ن بیه‌بێ.

ئاوه‌خته‌ که‌ ئه‌وام ژیوای ژیوێ، هۆرزێ و لوێ جه‌ که‌نوه‌کانه‌ ئاردی ئارێ، هه‌میر که‌رێ و دلێ ته‌نووره‌و یانه‌چاشته‌که‌ینه‌ نان په‌چێ. دوووکه‌ڵی وه‌شبۆ نانه‌که‌ی و هێزمه‌کا پیچێێ پیۆره‌ و لووله‌ که‌رێ و ته‌نووره‌کێنه‌ ئێ به‌ر‌. وه‌ختیه‌ نانه‌که‌یچ په‌چیایا ئه‌وام دوێ مووچێش نیێ دلێ ده‌سماڵی و کیانێش په‌ی یانه‌و مامو سابیری. ئایدین و ئورهان سواروو فه‌رغوونه‌که‌ی بێنێ و ڕه‌مێنێ تا لاو یانه‌و مامو سابیری. ژه‌نه‌کێ مامو سابیریچ وا‌رده‌مه‌نیێ له‌زه‌تێ که‌رێ گیفانه‌شا.

ساڵ و زه‌مانیه‌ که‌ بابه‌م مه‌نه‌ بێ وه‌ختیه‌ ئێوه‌ په‌ی یانه‌ی پلێکانه‌کانه‌‌ ئێ‌ سه‌ر و ده‌س گێرێ به‌ لوولێ نه‌رده‌کاوه‌ و ئه‌ژمارێشا. بیسوو یه‌ک. چاگه‌نه‌ کڵاوه‌کێش لابه‌رێ و که‌رێش یاگه‌جله‌ره‌. پاڵتاوه‌که‌ش وه‌ژی، ته‌کنێش و که‌ریش داره‌ره‌. په‌ڕۆیه‌یچ ئارێ شه‌رواڵه‌کاشه‌ره‌ وه‌لێ نه‌که‌رێشا داره‌ره‌. دلێ ئوتاقوو چیروو یاگه‌کێشه‌نه‌ وڵاوشاوه‌‌ که‌رێ تا سوحا وه‌ختیه‌ که‌رۆشانه‌ خێته‌و پانتۆڵه‌کاش ده‌قش نه‌شیویابۆ!

وا‌ڵیه‌یچما بێنه‌  به‌ نامێ "ئایدا" ی. چا په‌شتێنه‌ و جه‌ یانه‌چاشته‌که‌نه‌ و په‌ستوه‌که‌نه‌ تووشیاروو روماتیسمی بیێبێ و سووچیێ و ساچێ. ئاخریچوه‌ سووچیا. ئیسه‌ دلێ بێده‌نگی و سه‌رداو سۆڵه‌و ئوتاقه‌کانه‌ ئورهان نه‌بێ تا وێش بخزنۆ چیروو لێفه‌که‌ی و ئه‌جوش متاوۆ راحه‌ت بووسۆنه‌. نه‌. گردوو که‌سه‌کا مه‌ردێ بێنێ. و ئێو دمایینه‌ن.

واتش: ((هه‌ر جور بیه‌ن مه‌شیۆ سه‌ره‌و ئێویچ که‌رمێ چاڵیه‌ره‌.))

ئه‌یاز واتش: ((ده‌ی  ماتڵوو چێشینی؟))

((هه‌ن چکۆ؟))

((پسه‌و هه‌میشه‌ی. قاوه‌خانه‌و سۆڵاوینه.‌))

...

...

...

سه‌رچه‌مه‌:

سه‌مفۆنیی مه‌رده‌کا [سمفونی مردگان]

به‌رویروو: عه‌باس مه‌عرووفی

وڵاوکه‌ره‌وه‌: قوقنووس

تاران، ساڵه‌و 1382 ک. رۆجیاری

چه‌م سیاو گیان له‌یل بیه‌ن

عه‌باس که‌مه‌ندی

پێوابیه‌. سنه.‌ 1952

مه‌رگ. سنه‌. 2014

ره‌وایه‌ته‌کاو ویه‌رده‌ی پسه‌و گۆڵه‌ سیسیا و وشکوه‌ بییه‌کان که‌  وا و واگژه‌و رۆزگاری مه‌وه‌روشا پیلاو په‌ولاره‌.

دماو کۆچوو عه‌باس که‌مه‌ندی ئه‌وگێڵنوو ره‌وایه‌ته‌ جه‌ ویر شییه‌کا و ئاشێقانێ ئه‌راگێڵه‌کاو ویه‌ره‌ده‌و هۆرامانی کێن؟