ئه‌دام گه‌ره‌کش بێ بزانۆ چکۆ بیه‌نا و چێشم که‌رده‌ن. هه‌رچه‌ند وێش زانێ و خاسیچ زانی. په‌ی ئانه‌یه ڕۆخانه‌که په‌نجاه شه‌س گه‌زێ فره‌ته‌ر جه یانه‌که‌یماوه دوور نه‌بێ و ده‌لاقه‌کێماوه پیویێنه. به‌ڵام ئاده هه‌ر ئیسته‌ره‌م که‌رێ واچوو چکۆ بیه‌نا و چێشم دیه‌ن. منیچ ساف و ساده به زوانیه زاڕۆڵانه، بێ هیچ مه‌سله‌حه‌تیه جه‌ره‌یانه‌و شورده‌ی و غوسڵدای ژه‌نێوه فاحێشێ به ده‌سوو میمی خوه‌شێ و به‌رده‌یش و ئه‌سپه‌رده که‌رده‌یش پاجۆره که دیه بێم کورناموه په‌یش. ئه‌دام داریاوه و ویه‌رده‌وه...
ئێمه تازه کو‌چما که‌رده بێ په‌ی ئا شاره‌یه. غه‌ریوێ بێنمێ. ئه‌من نه‌زانێنا په‌یچێ ئه‌دام شیوه‌ن مه‌که‌رۆ. ئه‌دام شیوه‌ن که‌رێ و زۆخاوه‌کاو ده‌روونیش دێ به‌روه. ژه‌نه‌کاو مه‌حه‌له‌کێما گرد جه‌مێ بیه‌بێنێوه و به ڕانموونی ئێحساسی ژه‌نانه‌یشاوه و غه‌ریزه‌و ئه‌دایانه‌یشاوه چێوهایشا ژنه‌وتێ بێ. ئه‌دام نامێ عالییه‌ی نارێ سه‌روو زوانی و به‌ڵام به نامهایه‌ته‌ری پێسه‌و مه‌زڵوومێ، غه‌ریوێ، بێ که‌سێ و بێ په‌ناێ لاونێشوه. ئه‌من ئیسه مزانۆ. ئه‌دام زانێنه کناچه‌کێش که‌ره‌کشه‌ن گره‌وای ئه‌وه‌مه‌نه‌کاش بژنه‌وۆ و بزانۆنه که‌سوو کارش هه‌ن که مه‌لاوناشوه و شیوه‌ن مه‌که‌را په‌یش، روه‌و وێشا مه‌ڕنانه و سینه‌ش په‌ی مه‌کوا. ئه‌دام زانێ. گردوو ئه‌دایا مزانانێ...
ده‌رده ئانێ بێ که ئاده مه‌رده‌ێ بێ که‌سیه نه‌ویه بێ یاسین و ته‌ڵقینیش بوانۆ و که‌سیه نه‌ویه بێ که سه‌رشوه بگره‌وۆ و شانه بده‌و چیروو تابووته‌که‌یشه‌ره و گنۆ شۆنیش و جه سه‌روو مه‌زارێشوه هه‌رسی مجۆره. ته‌شریفاتیه نه‌وێ کاره‌نه. فاحێشێ نماو مه‌ردی، ته‌ڵقینی و مه‌راسمش نیه‌ن. و یا مه‌کرووهه‌ن ... ئینیشانه گرد ئاده‌ش شێت که‌ردێ بێ. ئا وه‌خته نه‌زانێنا. ئیسه ئا چێوانه مه‌فاموو. تازه ئینه‌یچه خاس نمه‌فاموو... دماته‌ر زانام ئا کناچێ که کوشیای بێ و واچێنێ فاحێشێنه واڵه گه‌وره‌کێم بیه‌نه. عاڵیه. عالیه‌و ئه‌دایم. عالیه‌و تاته‌یم. واڵێ گه‌ورێ من. واڵێ وردیه‌و براکه‌یم. واڵه گه‌ورێ واڵه‌کێم!
وێره‌گاو ڕۆ یه‌روم یا جوارومی بێ، ڕۆ یه‌روم یا چواروم جه مه‌رگوو فاحێشه‌کێ... هه‌وا تاریکنابێشه‌ره. ئه‌دام چراوه مووشینه‌کێش گریسنانه‌و و بێ ئانه‌یه سوئالیه په‌رسیای بۆ به تاته‌یم واتش ته‌کوو حسه‌ینی مه‌لمێ یانه‌و داده گۆڵ ئه‌ندامێ تا کوشت کۆ بارمێ و گه‌ره‌کمه‌ن سوحا کفتێ وه‌ش که‌روونه. تاته‌م هیچیه‌ش نه‌وات. ئامایمێ حه‌یاته‌کێ. ئادام ئافتاویه ئاویش هۆرگێرته و چنی دانیه گزی وشکی. به‌جیاتی ئانه‌یه روه یانه‌و دێده گۆڵ ئه‌ندامێ بلمێ دا‌ما روه سه‌ره‌کۆ و لوایمێ په‌ی پاڵوو ته‌په‌که‌ی و ئاوه‌خته زانام که په‌ی قه‌ورستانه‌و غه‌ریبا مه‌لمێنه نه یانه‌و داده گۆڵ ئه‌ندامێ و کفته وه‌ش که‌رده‌ی و کۆشت کۆ ویانێ بیه‌نێ. یاوایمێ قه‌ورستانه‌کێ. قه‌ورستانه‌و غه‌ریبا. ئه‌دام چراوه‌کێش کوشناوه و نمه‌زانوو چه‌نی زاناش که رێک لوا سه‌روو ئا قه‌ورێ که تازه مه‌رده‌ش نریابێنه. ویش وست ملوو قه‌وره‌کێره و سینه‌ش وست سه‌روو خاکه‌که‌ی و قه‌و‌ره‌کێش گێرته باوشیوه:
عالیه گیان! هۆرزه‌وه، هۆرزه‌وه کناچه کێم! ئه‌دای به‌دبه‌خته‌و ئاماینه... چنی حسه‌ینی... ته‌کوو حسه‌ین گیانی... قوروانه‌و هه‌ردویتا بۆ، قوروانه‌و بڕاڵه‌یت بوونه... هۆرزه، هۆرزه‌وه کناچه‌کێم! ئه‌دام کارهایه عه‌جیب و غه‌ریبێ که‌رێ: خه‌مه بێوه و خاکی ماچ که‌رێ. یه‌خێ کجیه‌که‌یش واز که‌رێ و سینه‌س ئارێ به خاکیره. ده‌س ئارێ به توه‌نه‌و قه‌وره‌کێره و قسێش په‌ی که‌رێ. منیچ ئیتر تاقه‌تم نه‌مه‌نه و نیشتانیره و ده‌سم که‌رد گره‌وای. ده‌نگوو ماته‌م بار و سۆزداروو ئه‌دایم بێ که واڵه‌کێم لاونێوه: هۆرزه، هۆرزه کناچه‌کێم، تاته گانێت که‌مه‌رش مێڕیان، تاته‌گیانت پیر بیه‌ن و چیروو خه‌ماوه قامه‌تش خه‌م بیه‌ن، هۆرزه! ... واڵێت، مه‌لێحه گیانه ماتڵته‌نه، ئاخر گه‌ره‌کشه‌ن قژه‌کاش باریره... ڕوه‌و ئی ئه‌دایته سیاوه بۆ... هۆرزه، تفویه که‌ره دلێ چه‌ماو ئی ئه‌دا به‌دبه‌ختێته که توش ده‌سی ده‌سی وست دلێ ئی هه‌رمانه پیسێ. هۆرزه، هۆرزه ئازیزه‌و ئه‌دا! ئوی ی ی، ئوی چێشم که‌رد، چێشم که‌رد! کناچه‌کێم بیه‌نی به وه‌وه؟ مواره‌که‌ن... مواره‌که‌ن... ئیشه‌ڵڵا نه‌وه‌و نه‌تیجه‌کات بوینوونه! ... کناچه‌کێم حه‌ڵاڵم که‌ره، ئه‌دای روو سیاوه‌ت حه‌ڵاڵ که‌ره که نه‌تاواش تۆ بکیانو یانه‌و به‌ختێ. به‌خته‌و تۆش سیاوه که‌رده. روه‌ش سیاوه بۆ که نه‌تاواش سه‌روو تابووته‌که‌یتوه سینه کۆنه په‌یت و شیوه‌ن که‌رۆ په‌یت... عالیه گیان مه‌شیۆ به‌خشینه‌م. قوروانه‌و چه‌مه نه‌خشینه‌کات بوونه. به‌خشه‌م که دێر ئاماینا په‌ی لایت... نه‌زانێنا پی زوویه مه‌لی سه‌فه‌ر... نه‌تاوام وزووت را. نه‌تاوام کۆڵت په‌ی پێچووه! عالیه گیان ... عالیه گیان ... هۆرزه حسیه‌ن گیام ئامان په‌ی لایت... ده‌ی هۆرزه، هۆرزه باوانه‌کێم! واچه ... واچه براڵه واش ئامای په‌ی یانه‌و واڵێت! ... حسه‌ین گیان تۆ واچه... واچه واڵێ... واڵێ یانه‌ی تازه‌ت مواره‌ک بۆ... واچه، واچه!... عالیه گیان ئاور گنۆ یانه‌و ئا که‌سیه توش وست ئی روه. یانه‌ش وێران بۆ یاخوا. عالیه گیان دوعای خه‌یره که‌ره په‌یما. ئاخر تۆ پاکه بێنێ، وه‌ڵڵاه تۆ پاکه بێنێ. به‌خودا، به شێخ، به پێغه‌مبه‌ر به مه‌لائیکه دامنه‌ت پاکبێ پێسه‌و گۆڵا!. ئینیشانه واچی و سینه‌ش چه‌سپنێ به قه‌وره‌کێره و خاکوو قه‌وره‌کێ ماچ که‌رێ و واچێ: جه به‌ره‌گاو خوداینه دوعای که‌ره... دوعایت قه‌بووڵێ بانێ ... تۆ هێشتا بوه‌و شۆتی جه ده‌متوه هۆرزێ ... تۆ پێسه‌و گه‌ڵاو داری بینی... پاک و ته‌میسه بینی ... واچه ... کناچه غه‌ریوه‌کێم، کناچه بێکه‌سه‌کێم!...
نمه‌زانوو چه‌نی یاوایمێوه یانه. ته‌نیا ئانه‌یه مزانوو جه رانه نه ئه‌دام چێوه‌یه‌ش وات و نه ئه‌من. نه‌یاوایمێچ به که‌سی. به‌ڵام ئه‌دام ئارامه بیه‌بێوه. ئا شه‌وه خاس وته. سه‌واو پرخه‌یش یانه‌که‌ش گێرته‌بێره...
برا گه‌روه‌که‌م زیندانه‌نه بێ. سه‌روو هیچی و پووچی. ناحه‌ق و بێ تاوان. عالیه‌ما لواێ بێ که خه‌وه‌ریه گێرۆ چه‌نه‌ش و جه لاو فهرماندهروو له‌شکه‌ریوه تکا و ڵاڵه‌ش په‌ی که‌رۆ به‌ڵام وێچش که‌وتێبێ دامی و به‌ڵایه‌شا ئاورده مله‌ره و دامنه‌شا له‌که‌دار که‌ردێ بێ و جه کناچه‌ییشا وستێ بێ. وستێبێشا دلێ هه‌رمانه‌یه که ڕاو به‌رگه‌شتیش نه‌بیه بێ. خه‌به‌ر یاوابێ لاو براکه‌یم. ئی چێوانه دماته‌ر براکه‌م وێش کورنایشوه په‌یما. ئا جاره که زیندانه‌نه به‌رشیه بێ و بێدزیوه ئامابێوه په‌ی یانه‌ی، په‌ی یانه‌یما چی شاره تازه‌ینه. نه‌توابێش قه‌بووڵ که‌رۆ واڵهکێش، واڵه‌کێما پاسشه سه‌ر ئامان و که‌وتێنه به له‌ش وره‌ته‌ی. دماته‌ر ئا کارشه که‌رده بێ که مه‌شیایا نه‌که‌ردایاش. خه‌موو عالیه‌ی کۆنه نه‌بیه بێ که داخه‌و ئێعداموو به‌رای گه‌وره‌یما "بکوشوو عالیه‌ی" قامه‌ت و ده‌روونوو ئه‌دایم و تاته‌یمش یه‌کسه‌ر چه‌مناوه. ئێعدام به بۆنه‌و ته‌قه که‌رده‌ی ئه‌و فهرماندهروو له‌شکه‌ری. ئه‌و ئا که‌سه‌یه که عالیه‌ماش کێشای بێ به ناپاکیره و ته‌جاوزش که‌رده بێ به ژیوای ئێنسانیش. ئادیشا، ئه‌دام و تاته‌م ئیحساس که‌رێنێ گردوو زینده‌گێشا وێران بیه‌ن و به‌رویروو عه‌مریشا دریان واره...
به ته‌عبیریه قومیای ئی تراژدیه‌یه، قومیای ئی تراژدیانه هه‌ر خاس بێ ... ئاخر سه‌خته‌ن بی به مایه‌و دڵ ئێشایی. سه‌خته‌ن ئه‌وه‌مه‌نه‌یی و گه‌نایی. مه‌شیۆ وێت ده‌ی به هه‌ر ئاو و ئاورێوه‌ره و نازی گه‌نینه. وه‌ش به حاڵوو ئا که‌سانه که پاسه ویر که‌راوه. چوون فره سه‌خته‌ن ته‌حقیر کریای و به خه‌جاڵه‌توه سه‌ره نامنایره‌و و هه‌رپاسه ره‌نج به‌رده‌ی و ره‌نج کێشای. ئانه که ره‌نج به‌رو بێ شه‌ک لایه‌قوو ته‌حقیرین. په‌ی ئانه‌یه ره‌نج نه‌به‌ری مه‌شێۆ کۆڵ نه‌ده‌ی به ته‌حقیری...
ئینه‌یچه وێش هه‌نگامیه بێ ئه‌و روه وه‌ڵێ. مه‌شیۆ هه‌ر پاسه‌یچه بیایا. چوون به ته‌عبیرێوه هه‌ر کام شۆنه‌و هه‌قێقه‌تیه‌وه بیه‌بێنێ و ملشا نیابێ روه ئا ڕای و هه‌ردوی یاوابێنی به یه‌ک هه‌قێقه‌ت. هه‌رکامشا پا هه‌قێقه‌ته‌یه یاوا بی که ئه‌ویته‌ر یاوابێش په‌نه: یۆشا شه‌هیدوو سته‌می بێ (برا) و ئه‌ویته‌رشا شه‌هیدوو قه‌زاوه‌ته‌کاو مۆحیتوو سته‌می(واڵێ) که جه واقێعه‌نه دیسان هه‌ر شه‌هیدوو سته‌می. ئاده لوای بێ برای ئازیزیش نه‌جات بده‌و و سه‌رنوشتش پاسه‌شه سه‌ر ئاما و ئادیچ گه‌ره‌کش نه‌بێ واڵهکێش بۆ به وه‌سیلێوه په‌ی فسادوو حاکمی و سه‌رنوشتش پێسه‌شه سه‌ر ئاما. ئاد ده‌سیه بێ که ئاده‌ش چی به‌ڵای به‌رکێشا و پاکشوه که‌رده...
گاهه‌سیچ چه‌پوانه‌و ئانه‌یه که ماچا، ئی وێ به‌خت که‌رده‌یه و ئی فه‌نا بیه‌یه حورمه‌ت نیایره‌و زینده‌گی نیه‌ن. وه‌لێ خۆ ئه‌ساسه‌ن نمه‌تاوی زینده‌گی مدرنیوه‌و چه بیاو پانه‌یه که حورمه‌تش بگیرینه. کار یاوان پاگیه که نمه‌کریه‌و زینده‌گی که‌رینه. خۆ نمه‌کریه‌و به سه‌ره‌ره‌وزی بژیوی. ئی جۆره ژیوایا، ژیوای نیه‌نێ: وه‌همێوه ناشیرینه‌ن جه ژیوای که نامێش مه‌نیا ساچای و ڕه‌واداری. بڕیه وه‌ختێ ژیوای هه‌قه‌تین پاسه موازۆ که ژیوای قه‌ساله‌ینی فه‌دا که‌ری...
ئاوه‌خته که‌س نه‌زانێ جه ژیواینه زه‌مانیه مه‌ی وه‌روه که که‌سیه به فوتنای وێش و کێشایوه‌و وێش و ئازیزیش جه ده‌سوو که‌سانێوه که گه‌ره‌کشانه ته‌حقیرشا بکه‌را، گه‌ره‌کشه‌ن نه ته‌نیا وێش و ئازیزش سه‌رته‌ر جه ئه‌یشا یاگێ بده‌و به‌ڵکوو پی جۆره بخۆ به‌ڕیشیشا و هه‌قه‌شا چه‌نه بسانۆوه. هه‌ق سانای چا که‌سا که پێسه‌و وه‌رگیه هاری ڕاوه‌کێشا جه ده‌سه‌نه به‌رشیه‌نه و وێشا تووره و ناته‌وان مه‌وینانێ. به هه‌قێقه‌ت گه‌ره‌کش بێ به گیانبه‌خت که‌رده‌و وێش، دروزنی و ڕیاکاری ئادیشا ئاشکرا بکه‌رۆ. ئینه گه‌وره‌یین. ئی جۆره که‌سانه و ئی جۆره هه‌رماناشانه په‌ی مانا به‌خشاو ژیوایێوی ئینسانین و چی ویه‌ره‌نه جه رووبه‌روو بیه‌ی چنی مه‌رگێ ته‌رسیشا نیه‌نه...
عه‌ینوو هه‌قێقه‌تی بێ ئا لاشه که کیشیا بێ داری: بروێش جه‌موه که‌ردێبێنی و لچه‌کاش واز. ئه‌جوت به ده‌نگوو وێش خۆڕای خۆرێ ملوو گردوو ئاچێواره که هه‌نێ دنیانه. شنه‌و وای لاشه‌یش جمنێوه و پایه‌کاش ئاماو لوای که‌رێنێ. ئاد به گردوو هه‌ستی واچێ: عه‌مرتا نه‌مانۆ په‌ی ئی هه‌مگه بێغیره‌تیه و ئی گرده بێ حسیه‌یه! بۆنه‌و ته‌رس جه مه‌رگی شه‌هامه‌ت یا یه‌هه‌رتا نیه‌ن بژیودێ و زینده‌گی که‌ردی. شمه ئه‌سڵه‌ن نیه‌ندێ ویر و ئه‌ندیشه‌و مه‌رگینه. ئانه مه‌رگه‌ن که هه‌ن شۆنه‌و شمه‌وه‌و جار و بار، وه‌خت و ناوه‌خت به هه‌پشێ، پۆخڵی و که‌سیفیوه مه‌ی پیرایتاوه و وه‌ختێو خاس گه‌نایدێ، وجوودی شه‌ڕتا چی سه‌رزه‌مینوو خوداینه مه‌سه‌ڕۆوه و لابه‌رۆنه!
به‌ڕاسیچ گردوو قه‌یافا عه‌ینوو دروانێ بێجگه‌م قه‌یافه‌و ئێعدامیا که عه‌ینوو هه‌قێقه‌تین!
واچه‌نامه:
پیویای: دیه‌ی، دیار بیه‌ی *** فاحێشه: رووسپی، له‌ش وره‌شه، قه‌حبێ***هه‌قه‌تین: واقێعی *** قه‌ساله‌ین: مه‌جازی، غه‌یری واقێعی *** یه‌هه‌ر: شه‌هامه‌ت، جورئه‌ت *** پیرای: سوراغ، شونی، ئێستقباڵ .
سه‌رچه‌مه:
تیکه‌هایه جه ڕۆمانه‌و: "گورستان غریبان" ی، به‌رویری گه‌وره‌و: ئیبراهیم یوونسی، ئینتشاه‌راتوو نگاه ی، تاران 1383 ڕۆجیاری.
