ویروزه‌کاو عه‌لی شه‌رێعه‌تی وانێناوه. په‌ی کوڕه‌که‌یش – ئێحسان- وه‌سیه‌ت و راوێژ مه‌که‌رۆ. شه‌رێعتی باسوو به‌سه‌رئاماکاو وێش که‌رۆ ئاوه‌خته فه‌رانسه‌نه بیه‌ن و چنی تاوانش فه‌رهه‌نگ و رۆحی ئێرانی جه وێشه‌نه بازۆوه و جه وه‌رانوه‌روو فه‌رهه‌نگوو گه‌وره‌و وه‌رنیشتینه/غه‌ربینه وێش پارێزنان. ماچۆ ئێنسان وه‌ختێو جه وه‌ڵاتوو وێش هۆرمه‌کنیه‌و ملۆ ڕوه غه‌ریبی و یا ته‌کوو یوته‌راینی جه وێ سه‌رته‌ر- هه‌ق یا ناهه‌ق- هۆرز و نشست مه‌که‌رۆ گاهه‌سوو ئانه‌یشه هه‌ن جه وه‌رانوه‌روو فه‌رهه‌نگی ئه‌غیارینه تاقه‌ت نارۆ و بتاویه‌ۆوه و هه‌ر فره زوو وێش بنیه‌وره. چا ساتانه و چا مه‌وقێعیه‌تانه ئێنسان چنی متاونه وێش پارێزنۆ؟ په‌نا به چێشی به‌رۆ؟ په‌نا به کێ به‌رۆ؟ هه‌ر که‌س وێش به چێویه‌ره مه‌ئاڵووچنۆ. ئا چێوه به پاو چه‌نیه‌تی ژیوای، هۆرزگا و نیشتگاو ئێنسانه‌کا و هه‌رپاسه فه‌رهه‌نگه‌که‌یشا فه‌رق که‌رۆ.
شه‌رێعه‌تی مووچیاری کۆره‌که‌یش که‌رۆ ئه‌گه‌ر په‌ی درێژه‌و وه‌نه‌ی لوا په‌ی وه‌رنیشتی مه‌شیۆ چێش بکه‌رۆ. ماچۆ تۆ ملی چاگه‌نه عێلمی وه‌ڵکه‌وته و فه‌رهه‌نگ فێر بی. به‌ڵام جه ویرت نه‌شۆ فێربیه‌ی ئا فه‌رهه‌نگیه پا مانا نیه‌ن هه‌رچی چێوۆ وێته‌ن وزی لاوه. فێربیه‌ی و سوودگێرته‌ی چێوه باشه‌کا و وه‌ڵکه‌وته‌کا تۆفیرش هه‌ن چنی وێ نیایره. وه‌رنیشت فره چێوێ و که‌سێ گه‌ورێش هه‌نێ نه ته‌نیا تۆ به‌ڵکوو فره‌و که‌ساشا، مات، سه‌رگه‌ردان و حه‌یران که‌ردن. ئاگه خیزگاو فره ڕه‌وتا بیه‌ن: رێنۆسانس، ئێنقلابی سه‌نعه‌تی و مۆدێڕنیته. سه‌روو شانه‌و غوولاوه بنه‌ره‌تش مجیان: سوقرات، ئه‌فلاتوون، ئه‌ره‌ستوو، مونتێسکیو، دێکارت، ماکیاوێلی، رۆسۆ، دیدرۆ، وڵتر، کانت، هێگل، فیخته، کێگارد، هیووم، نیچه، گووته، شکسپیر، دانته، داوینچی، مارکس، هایدگر، داروین، فروید، یونگ، سارتر... . تۆ مه‌شیۆ چاگه‌نه بتاوینه تاقت باری و وێت گێری. شه‌رێعتی ماچۆ یه‌ک چێو منش جه وه‌رانوه‌روو گردوو ئا غوولاوه نه‌جات دا و جه عه‌وه‌ووو گردیشاوه به‌رئاما. په‌ی تویچ گاهه‌س ئا نوسخه ده‌رده بوه‌رۆ: کتێبوو مه‌سنه‌وی و مه‌عنه‌وی مه‌وله‌وی ڕوومی!
منیچ هه‌ر وه‌خت جه هه‌رمانه‌ی ڕوانێ، وانای و باس که‌رده‌ی، سه‌رنجدای ئی ویرچه‌مه‌و(مکتب) ئه‌و ویرچه‌مه‌ی و ئیدئۆلۆژیه جۆراوجۆره‌کا، سه‌ره‌م سه‌رفه‌راغ بۆنه. ئاوه‌خته که دڵ گیریان و حاڵ په‌شێوه‌ن. وه‌ختێو به رازه‌و هه‌ستی و ئێنسانی ویر مه‌که‌ریوه و نمه‌یاوی به ماساوه‌و یه‌قینی. چاوه‌ختانه که هه‌ر که‌س به چێوێو دڵش وه‌شه‌ن و باسش سه‌روه مه‌که‌رۆ و وێش مه‌چه‌سپنۆ پۆره‌ش تا مانایه‌ش پێوا که‌رده بۆ په‌ی ژیوایش. چاگه‌نه که فره‌ی جه ئێنسانه‌کا به‌رمه‌شانه جه کێبیه‌و و بیه‌و وێشا و ویلان، گرفتار و سه‌رگه‌ردانێنێ. چا ساتانه که فره که‌سێ په‌نا به‌را به مه‌سی عه‌ینی و زێهنی و وێشا جه هۆش به‌راوه. چا وه‌خت و ناوه‌ختانه که ئێنسانه سۆک و وردیه‌کا کێبیه‌و وێشا مه‌شاراوه و زاتشا نیه‌ن دلێنه‌و وێشا نیشانه بدا. چا ناوه‌خته‌نه که فره که‌سێ شه‌رافه‌ت و ویژدان و ویه‌رده‌شا به خاتره‌و مانه‌فێعیه په‌ستیوه وره‌شای وره‌شا. چا ساعه‌تانه که ڕۆزگاری سپڵۆت و نه‌گبه‌ت مه‌و‌زۆت گۆره‌وشار و بێ حه‌یسیه‌تت مه‌که‌رۆ... ئه‌چا گردوو وه‌ختا‌نه منیچ به وانای مه‌تنێوی هۆرامی، به وانای شێعرێوه‌و مه‌وله‌وی تاوه‌گۆزی و مامۆساو بێسارانی، و یا به ژنیه‌ی ده‌نگوو گه‌ڵوێوه که چه‌نش سیاچه‌مانه، گۆرانیه و له‌فزێوه هۆرامی به‌ر مه‌ینه‌و و مه‌یه‌و نه گۆشم -چه خاسته‌ر و فره وه‌شته‌ر ئه‌گه‌ر جه ده‌م و گه‌ڵوه‌و ئازیزێوه به‌ر به‌ینه و باسوو حه‌دیسوو نه‌فسی و دڵی و عشقی و عاشقی که‌رۆ- ئه‌هوه‌ن بوونه‌وه و ئێحساس مه‌که‌روو دنیاو هینه‌و منه‌ن و باڵێم گێرتێنێوه و هه‌نا ئاسمانه‌نه. چا وه‌خته‌نه ئا مه‌تنێ و ئا ده‌نگه، ئا گه‌ڵوێ و ئا زوانه -که مه‌عبه‌دێوه‌ن ڕۆحوو چن هه‌زار ساڵه‌و ژیوای و فه‌رهه‌نگوو مێلله‌تێوه جه‌موه بیه‌ن چه‌نه‌ش- کێبیه‌و من مه‌گه‌شنۆوه و واشانش مه‌که‌رۆ و سه‌ربه‌رزم مه‌که‌رۆ. ژیوای په‌یم مانادار بۆنه. عێزه‌توو نه‌فسی و شه‌خسیه‌ت ده‌س مده‌و په‌نه‌م. گردوو سلووله‌کاو لاشه‌یم هۆرپڕای و شادیشانه. چا ساتانه، چا ساته‌نه، په‌ی من، ژیوای وه‌شته‌رین چه‌رخوو وێش مده‌ونه!
هام ده‌ردان ئامان ئه‌ر مه‌نده‌ن هۆشم/ سه‌دایێ وه‌شه‌ن مه‌یۆ نه گۆشم
چمان زیڵه‌ی زه‌نگ زه‌واری مه‌یۆ / زرنگه‌ی قافڵه‌که‌ی وه‌هاری مه‌یۆ
مه‌وله‌وی تاوه‌گۆزی
واچه‌نامه:
گه‌شه/ گه‌شوه‌بیه‌ی: شادوه بیه‌ی، ئاوری بڵێسه‌دار، گڕگێرته‌ی دووباره، آتش مشتعل، باد زدن ذغال برای افروختن. *** ویروز: یاداشت *** ئاڵووچیا: آویزان *** وه‌رنیشت: غرب *** بنیه‌وره: از دست بدهد *** وێ نیایره: خود را باختن *** خێزگا/ هورزگا: سر بر آوردن، مکان سر بر آوردن ***عه‌وه‌و: مقابله*** ویرچه‌مه: مکتب، مکاتیب فکری *** کێبیه: هویت *** ماساوه‌و یه‌قینی: ماهی یقین، مطلق، هه‌تاهه‌تایی*** ویلان: آواره ***
