نمه‌زانوو سه‌رنجوو ئه‌دایم په‌ی مه‌سه‌لێ عشقی جه ته‌ربیه‌توو خانه‌واده‌گی ئادێوه سه‌رچه‌مه‌گێرێ و یا جه ڕاوینوو هونه‌ری ئادێوه هۆرخێزیێ. فره‌و وه‌ختا پینه‌یه ویر که‌رێناوه که ئه‌دام چه‌نی مه‌سه‌لێ عشقیش به ئیمه فامنا. وه‌ختێو ساڵها چێوه‌ڵته‌ر کتێبوو (هونه‌روو عشق وه‌رزی) ئیریک/ ئیریش فرۆمیم وه‌نه‌وه، پانه‌یه یاوانی که په‌یلواو ئه‌دایم جه باره‌و عشقیوه فه‌ر جه په‌یلواو ئیریک فرۆمی مشونه. گه‌و‌ره‌ته‌رین عشقوو ئه‌دایم، تاته‌م(بابه‌م) بێ. ئیمه که چه‌مداروو رابێته‌و ئی دوه ئینسانه ئازیزیه بێنمێ، زانێنمێ که ئه‌دام و تاته‌م یوترینیشا فره گه‌ره‌که‌ن. فره هوششا لاو یویوه بێ. به‌ڵام به ئاشکرا ئی وه‌شگه‌ره‌کبیه‌یه‌ی به‌ر نه‌و‌زێنێ. جه برێو یاگانه سه‌لێقشا فه‌رقش بێ. وه‌لێ جه مه‌سه‌لێ ئه‌سڵیه‌‌نه، یانی رابێته‌و عاتفی به‌ینیشا، له‌خشێوه نه‌وێ به‌ینشانه. عشقوو گه‌وره‌و تا‌ته‌یچم، ئه‌دام بێ. ڕابێته‌ی باشوو ئه‌دایم و تاته‌یم به ئیمه (زارۆڵه‌کا) ئیحساسوو ئه‌منیه‌ت و ئارامی دێنه.
ئه‌دام هه‌ر جه ده‌ورانوو زاڕۆڵه‌یینه شه‌تڵه‌و عشقیش دلێ ئیمه‌نه باش نیاره. جه بنه‌رانه ئیمه عشقما به شێوه‌و، دیای و وه‌نه‌ی ته‌جرۆبه که‌رد. وینای ته‌بێعه‌تی، جۆراوجۆری په‌له‌وه‌ره‌کا و جانه‌وه‌ره‌کا، به‌حسکه‌رده‌ی، داستان و راز کۆرنایوه، ئاژه‌یوه باشش ئارده‌بێ وه‌روه تاکوو ئیمه به باشی جه عشقی بیاومێنه. ئا زه‌مانه جه فره‌ی جه خانه‌واده‌کانه قسه‌که‌رده‌ی جه باره‌و عشقیوه مه‌منووع بێ. وه‌لێ جه یانه‌و ئیمه‌نه ئه‌دام جۆرێوه ره‌فتارش که‌رده‌بێ که گردما عه‌لاقه‌ما پێوا که‌رده‌بێ که جه باره‌و عشقیوه قسه‌و باس بکه‌رمێ و ڕاوینوو وێما به‌یان که‌رمێ و گۆش گێرمێ په‌ی نه‌زه‌ره جیاوازه‌کا و وه‌ره جیاوازه‌کا، تا چه‌مێما ڕۆشنێوه بانێ.
جه واقێعه‌نه، عشق ته‌نیا شێوه‌یه عاتفی به‌ینوو ژه‌ن و پیا نیه‌ن. شیوه‌هایه جۆراوجۆرێش هه‌نێ. شناسایی ئی جیاوازیانه وه‌رچه‌موو ئینسانی جه باره‌و عشقیوه ڕۆشن مه‌که‌رۆوه و ئادی میاونۆ به به‌رزه فڕی. جه به‌حسه‌کانه، ئه‌دام نیشێره به‌ینمانه و ڕاسه‌و ڕاس و یا نائاشکرا ڕاوینوو وێش واچی په‌نه‌ما. حه‌تا ئه‌دام جه باره‌و ناکامی عشقیوه قسێ که‌رێ په‌یما. هه‌رگێز جه ویر نمه‌به‌رووه که وه‌ختێو یاوانی به ده‌ورانوو نه‌وجه‌وانی، ئه‌دام کتێبێوه‌ش دانیپه‌نه که باسوو ناکامی عشقی پێسه‌و جمنه‌ر یا هۆرخزنێوه په‌ی خولقناو به‌رویره گه‌وره‌کا که‌رێ. نموونه‌و ئا ناکامانه جه عشقی، بێتهۆوێن و برامس بیه‌نێ. گرد وه‌خت عشق نمیاو به ئاکام و ئینسان سه‌ر نمه‌گنۆ. فره‌و وه‌ختا سه‌مه‌ر یا به‌رویروو عشقی ناکامین به‌ڵام مه‌کریه‌و ئیحساسات و حه‌زی فره‌ی، بواڕیوه روه یاگه‌هایه‌ته‌ری. متاوی پا ئیحساسه‌یه که جه ویه‌روو عشقینه ناکام مه‌نه‌نوه چێوێ وه‌ش که‌ری و بخلۆقنی. تا پا چێوانه ئینسان روه ئه‌ندیشه‌ی به‌رز و خه‌لاقانه جمیه‌ووه.
دۆعای خه‌یروه ئه‌دایم په‌ی ئیمه هه‌میشه ئینێ بێ: ((ئاواتوازه‌نا که دانه دانه‌تا عشقی گه‌وره‌ی بژناستێ و ته‌جرۆبه‌ش که‌ردێ، ئاوه‌خته حه‌ر فره فره مواڕیه‌یدێ.)) چا زه‌مانه‌نه ئیمه نه‌زانێنمێ که ئاده چێش ماچۆ. پانه‌یه ویر که‌رێنمێوه که چه‌نی ئیمکانش هه‌ن عشقی گه‌وره‌ی بژناسمێ و ته‌جڕۆبه‌ش که‌رمێ. ئه‌دام باوڕش بێ که عشقی گه‌وره جارێو مه‌ی په‌ی ئینسانی و ئه‌گه‌ر ئاما ئیتر ته‌مامبیه‌یش نیه‌ن. ئه‌گه‌ر به‌ینه په‌ی هه‌تاهاتای مه‌مانۆوه. من ئارۆ چی ته‌مه‌نێنه که یاواینا به گه‌وره‌ساڵی، مه‌نزووروو ئه‌دایم خاس ده‌رک که‌رده‌ن. دیدوو ئادێ په‌ی عشقی ئانه بی که عشق شۆڵێوه تیندار و هه‌میشین جه وجوودوو ئینسانینه. شۆڵێوه که گه‌رما و جمه‌ش هه‌تا هه‌تایین. ته‌مامیش نیه‌ن و هه‌ر لاد جه ئینسانی چێوێو باشته‌ر مه‌سازنۆ. ئینسانی دڵگه‌رم که‌رۆ تا جه وێش وێنه‌یوه باشته‌ر وه‌ش که‌رۆ و ئا ته‌سه‌وره که هه‌ن ده‌روونشه‌نه بیاونۆش به واقێعیه‌ت.
هه‌رکام جه ئیمه (براکام و واڵه‌کام) ئه‌گه‌ر وه‌شما ئامایا جه که‌سێوی، ئه‌دام فره ژیرانه و شارستانیانه به‌رخورد که‌رێ چه‌نیما. فره وه‌ش لوێ په‌ی مه‌سه‌له‌کێ. ئاده ئاژه‌یوه وه‌ش که‌رێ تا ئیمه بتاومێ و بفاممێ که ئاچێوه که ئامان وه‌روه پویما، چێشه‌ن. وه‌ش ئاماین، وه‌شگه‌ره‌ک بیه‌ین و یا عشقه‌ن. گه‌ره‌کش بێ ئیمه بیاومێ پانه‌یه تا ئیمه بتاومێ ئی یه‌ره مه‌رحه‌له‌یه جه یوی جیاوه که‌رمێ. ئه‌دام هه‌میشه موچیاریما که‌رێ و واچێ ئه‌گه‌ر ئیحساسێوه تنتا نسبه‌ت به که‌سێوی پێوا که‌رد ده‌س بازدێوه و سه‌ور که‌ردێ. زه‌مان یاردیتا مده‌و. جه درێژه‌و زه‌مانینه میاودێنه که ئیحساسه‌که‌تا زوو ویه‌ره‌ن یا پایه‌دار. زه‌مان یاردیتا مده‌ونه تا وێتا و ئاکه‌ستانه که وه‌ش گه‌ره‌که‌ن بژناستێ. چه‌نیه‌تی نه‌زه‌ر و ڕاوین و به‌رخوردوو ته‌ره‌فی ده‌رک که‌ردێ و میاودێنه که حێسوو ئا ته‌ره‌فیه، وه‌ش ئاماین، وه‌ش گه‌ره‌کبیه‌ین یا عشقه‌ن.
وه‌نه‌ی به‌رویره هونه‌ریه گه‌وره‌کا جه شکڵدای به په‌یلوای ئینسانی نسبه‌ت به عشقی فره موهێمه‌ن. به تایبه‌ت ڕۆمانێ و داستانه گه‌و ره‌کا. وه‌نه‌ی ئی به‌رویرانه ته‌جرۆبه‌و ئینسانی فره مه‌که‌رانێ. ئا ته‌جرۆبه دماته‌ر یاردیده‌روو ژیوای تاقه‌که‌سین، ڕاوینوو یه‌ک نه‌فه‌ری وه‌ڵێ ئانه‌ینه که شه‌ڕ و سوڵحوو تولستوی بوانۆوه و دماو ئانه‌یه که موانۆشوه فره تۆفیرش هه‌ن. ئا ته‌جرۆبه که به وه‌نه‌ی ئی کتێبانه به‌ده‌س مه‌ی، ده‌روونی بۆنه‌وه و ئینسانی پۆخته مه‌که‌رۆ . و ئی پوخته‌بیه‌یه جه نه‌زه‌ره‌و عاتیفیوه فره ئه‌سه‌رش هه‌ن. وه‌ختێو ئیمه (گیانی شیفته‌و) ڕۆمه‌ن ڕۆلانی موانمێوه. زێنده‌گیێوه به گردوو به‌رزی و نزمیوه ته‌جرۆبه مه‌که‌رمێ و میاومێنه که ئینسان چننه چه‌نه ئاما و به‌هێزه‌ن. و هه‌ر ئینسانێوه ته‌وانیه خاسش هه‌ن. ئه‌دام حه‌ز که‌رێ که ئیمه چنی ئه‌ده‌بیاتی هه‌قه‌تینی ئاشنا بیمێوه و چنی شێوه جۆراوجۆره‌کاو عشقی ئاشنای بیمێوه.
ئه‌دام عشقی به سوقاتیه ئیلاهی زانێ. به ئه‌وه‌مه‌نه‌ی و پایه‌داری عشقی فره باوڕش بێ. من وێم جه‌باره‌و ئه‌دایموه ته‌جرۆبه‌یه‌م هه‌ن. دماو ئانه‌یه که تاته‌‌مشا گێرته‌بێ و جه زیندانه‌نه بێ، ئه‌دام جه نه‌بیه‌و تاته‌یمه‌نه دوچاروو مه‌سه‌لێوه‌ی عاتفیه بیه‌بێ و پاسه زانێ که دڵش دان به پیایه‌ته‌ری.گه‌ره‌کش بێ دڵ نه‌ده‌و پا ییایه. چنی ده‌روونوو وێش که‌وته شه‌ڕ. دماو موده‌تێوه، رویێوشا دیانی په‌ی چه‌مه‌کاش و واتم: سه‌رکه‌وتێ بیه‌ی یا نه؟ ته‌ماشایه‌ش که‌ردانێ و قلیه‌ش دانه. ده‌رسێوه گه‌وره‌ش دا به من. یاوانینه که ئه‌گه‌ر که‌سێو گه‌ره‌کش بۆ جه ژیوایشه‌نه چنی وێش سادێق بۆ و پاک بمانۆوه، متاوۆنه. ئه‌گه‌ر که‌سێو گه‌ره‌کش بۆ به‌ینوو ئاچێوه‌یه که پایه‌داره‌ن و ئا چێوه‌یه که زوو گۆزه‌ره‌ن، پایه‌ده‌ری هۆرچنۆ ،متاونه. و ئه‌دام جه نه‌بیه‌ی تاته‌یمه‌نه به بۆنه‌و سداقه‌تیشوه، وه‌فادر مه‌نه‌وه و وه‌رگیریش که‌رد چا ئیحساسه‌یه که ده‌سش دابێ په‌نه‌ش و به لایه‌قاوو وێش نه‌زانێ.
ئیسه وه‌ختێو مدیه‌و په‌ی برێو جه ره‌وابێتا دڵم مه‌سه‌وچیه‌و په‌ی ئا که‌سا که نه‌تاوانشا عشقی پا مه‌فهوومه به‌رزه‌یه ته‌جرۆبه بکه‌رانێ. جه واقێعه‌نه نیاواینێنه جه ماناو عشقی گه‌وره‌ی. هیچ چێویه به ئه‌ندازه‌و شێعرێ عارێفانێ چی زه‌مینه‌نه روشنوه‌که‌ر نیه‌ن. به‌ڵام ئا رۆشن بیه‌یه وه‌ختێو سه‌مه‌ری باشش هه‌ن که چنی ته‌جرۆبه‌ی شه‌خسی بۆ به یۆ. ئاوه‌خته‌نه که ئینسان روه به‌رزی و ته‌عالی مه‌جمۆوه. ئه‌دام واچێ: ((ئه‌گه‌ر که‌سێو جه تۆنه ئی ئیحساسشه -عشق- گه‌شوه که‌رد و تۆ حه‌زت که‌رد باشته‌ر/ه بی چانه‌یه که ئیسه هه‌نی، بزانه که عشق روه‌ش که‌ردینینه.))
قسه‌کاو ئه‌دایم هیچوه‌خت زورشا نه‌بێچه‌نه. پی بۆنه‌و بێ که ئیمه فره راحه‌ت تاوێنێ ئا ته‌جرۆبه عاتفیامانه چنی ئادێ وزمێ وه‌روو قسه و باسی. ته‌ربیه‌ت که‌رده‌ی ته‌نیا ئامووزشدای و تاقیوه‌که‌رده‌ی و نمره‌دای نیه‌ن. هه‌ر زه‌مان ئینسان ئیحساسش که‌رد که جه که‌سیوی وه‌شش ئاما جه ئه‌وه‌ڵای ئه‌وه‌ڵوه مه‌شیۆ ئا ئیحساسه‌یه که‌رۆ به هه‌رمانه‌یوه ده‌ردواردێ. دما ئا هه‌رمانێ ئه‌گه‌ر ئیحساسه‌که هه‌ر ئیدامه‌ش بی، ئانه عشقی گه‌وره‌ن و ئه‌گه‌ر ئیحساسه‌که نه‌مه‌نه، پا هه‌رمانێ ئینسان ده‌رمان بیه‌ن.
چوون حه‌ز، وه‌ش ئامای، وه‌ش گه‌ره‌کبیه‌ی و عشق چنی یوی توفیرشا هه‌ن. ئینسان چنی متاو جه یوی جیاشا که‌رۆوه؟ ئه‌دام واچێ: وه‌ش گه‌ره‌کبیه‌ی چێوێوی سه‌رته‌ره‌ن جه وه‌ش ئامای ساده‌ی. وه‌ش ئامای ساده، چێوێوی رووکه‌شه‌ن. یۆ حه‌ز که‌رۆ جه به‌ینوو مه‌ردمینه دیار بۆ و وێش نیشانه بده‌و. پیسه‌و لیباس پوشای و ئارایش که‌رده‌ی. ئینه په پاو وه‌شگه‌ره‌کبیه‌یره فره حه‌قیرانه‌ن. چی ئاژه‌نه ئیحساس قووڵ نمه‌بۆنه‌وه و حه‌ر چی وه‌ش ئامای ساده‌نه مانۆنه‌وه. به‌ڵام وه‌ش گه‌ره‌کبیه‌ی و عاشق بیه‌ی مه‌رحه‌لێوه سه‌رته‌ر چانه‌ینه. زه‌مان یاریده‌ره‌ن تا ئینسان ئیحساسوو وێش خاس بشناسۆ. ئاوه‌خته‌نه که مزانینه که دڵت پوه‌ن په‌ی ئاکه‌سه‌یه که هه‌ن جه دڵته‌نه ڕۆ به ڕۆ خاسته‌ر/ه بینه و بلی سه‌رته‌ر چانه‌یه که ئیسه هه‌نیش چه‌نه. وه‌ش گه‌ره‌کبیه‌ی قووڵ و عشقی هه‌قه‌تین، ئینسانی روه به‌رزایی به‌رۆنه. عشقی واقێعی نیروویه بێ پایان جه ده‌روونته‌نه هۆرمه‌خێزنۆ.
عشق، حاله‌تێوه‌ن که ئینسان فره‌ته‌ر هه‌ن شۆنه‌و مه‌نافێعوو دوسه‌که‌یش یا دوسه‌کێشوه. عاشق حه‌ز که‌رۆ خزمه‌تش په‌نه که‌رۆ و ته‌نیا چێوه‌کاو وێش نه‌با وه‌روو چه‌ماشوه. عشق ئا وه‌خته هه‌قه‌تینه‌ن که ئیمه نێگه‌رانوو حالوو ته‌ره‌فه‌که‌یما بیمێ. چاره‌نووسوو ئادی یا ئادێ په‌یما موهێم بۆ. عشق فه‌داکارین. ئیساره‌ن. مێهر و موحێبه‌تێوه بێ چه‌مداری و چه‌مداراین. له‌زه‌تێوه چا مۆحێبه‌ته‌یه هه‌ن که چنی هیچ چێوێوته‌ر نمواڕیه‌وه. له‌زه‌تیه هه‌تا هه‌تایین.
ئیمه پیسه‌و ئینسانی متاومێ ته‌وان و هێزوو ئیحساسوو عشقی گه‌وره‌ی جه وێمانه وه‌ش که‌رمێ. ویه‌ره‌کا و راکا فرێنێ. وه‌نه‌ی و ته‌جرۆبه گێرته‌ی جه ڕۆمانه گه‌وره‌کا و کتێبه کلاسیکه‌کا، یۆ چا ڕاینه. بیه‌ی ئارمانێوه گه‌ورێ، ته‌جرۆبه‌یوه‌ته‌رین. به‌ڵام پێوا بیه‌ی ئیحساسوو عشقی گاهه‌س جه زینده‌گی هه‌ر که‌سێوینه ئیحتێماڵێو بۆ. گاهه‌س پێاو نه‌بۆ. هۆرکه‌وتێوه‌ن. ئیحتێماڵێوه‌ن که زه‌مانێو روه مده‌و، ئینسان چنی ده‌روونوو وێش سادق بۆ.
هێز، چه‌نه‌ئامای و قودره‌توو لێره‌و ئینسانی فره فره‌ن. وه‌ختێو مه‌سه‌لێوه مه‌ی وه‌روه و لازێمه‌ن که وێما نیشانه به‌یمێ و چاره‌سه‌رش که‌رمێ چا وه‌خته‌نه میاومێنه که فره‌ته‌ر چانه‌یه که ویر مه‌کرمێوه چه‌نه‌ئاما و قه‌ویێنمێ. به‌ڵام ئاژه و شه‌رایه‌ت فره موهێمه‌ن. ئینسانیه که دڵوه‌شی و په‌شتگه‌رمی، یاوگه و مانایه دلێ زینده‌گیشه‌نه بۆ، چنی ئینسانێوه که هیچکام چا چێواشه نیه‌نێ توفیری فرش هه‌ن.
زینده‌گی موبارێزه‌ن. موبارێزه ئه‌نگیزه یا هۆرخێزنیه پته‌وش گه‌ره‌که‌ن!
سه‌رچه‌مه: هۆرگێرته‌یه ئازاد جه کتێبوو : مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران، توارن میر هادی، نشر قطره. 1383، تهران.
