("چه‌مه‌و ژیوای")
جه
هانه‌و لچاش
ته‌ژناییم
مارد و
نیگام
په‌ی
لێژایی سینه‌یش
تلێروه
بی.
هه‌نگوسه‌کام
پلووره‌شا
بینا
تاموو
هه‌نگوێنی
نمه‌دانه
ده‌سێم؟!
*****
("شاهۆ")
مارکس
جگه‌رێما په‌نه پێچۆ
پاپ منبه‌ره‌نه
هه‌نیما
په‌نه وره‌شۆ
به
مه‌رجوو ئه‌گه‌ری
خیابانیچ
کاندومێما
په‌نه تاقیکه‌رۆوه.
شاهۆ
چڕای چڕو
هورزه
با بلمێ
جه‌باوشه‌و
شنه‌و شاخی
وچانیه
بدیمێ و
به‌زمیه
خه‌فه‌تێ
تلێروه
که‌رمێ
هورزه
با بلمێ.
*****
("بیه‌ی")
جار
جار جگه‌ره‌یه
مه‌ژگم
ختکێ مده‌و
به
شقارتیه میاونووش حه‌زوو دڵیش
و
سیه‌کام
مده‌و به واره.
ئاخ
که
چننه
بوگه‌نه‌ن "بیه‌ی" !
*****
(" یادش به‌خه‌یر ده‌گا ")
هاژه‌و
ده‌ره‌ی کوگه لوا ؟
چکون
هانه‌قوڵ
له‌رزا‌نه‌و
بێشه چناره‌کاش کوا ؟
داخوم
ئیسه‌یچ حاجی شێخ سمایل ده‌س مه‌گێرو وه‌روو توپه‌کاره
پیرغه‌یب
هێزش چه‌نه مه‌نه‌بو نیمه‌و‌شه‌وێ که‌رو چراوه موشینه‌کێشه‌ره و بلونه په‌ی وه‌رانوه‌ری.
داخوم
ئیسه‌یچ وه‌ختیه ئاسمان قار که‌رو مه‌ڵا فه‌خره چه‌نی داره‌وه‌نه‌کێ بتاوا ئاشتش
که‌راوه؟!
یاوش
به‌خێر ده‌کا.
شێعرێ: مه‌هدی ئه‌بری (هه‌ورام) شاعێر و نویسه‌رو هۆرامانی.
****
شیوه‌که‌رده‌و بڕیه جه واچه‌کاو شعێره‌و: یادش به‌خه‌یر ده‌گا ی
ده‌گا: دێهات، روستا، شاعێر چیگه‌نه مه‌نزورش ده‌گاو ژنێن ین که یاگێ جه‌ئه‌دابیه‌و شاعێرین و هه‌رپاسه یو
جه ده‌گا گه‌وره‌کاو مه‌حاڵو ژاوه‌رو
هۆرامانی به‌ڵام باری مانای و یاوگه‌و ئی شێعرێ بێ زه‌مان و مه‌کانه‌ن و فره‌و ده‌گایا،
مه‌کانا و مه‌حاڵا گێرونه‌وه‌ر.
هانه‌قوڵ: هانێوه‌ن جه ده‌گاو ژنێن ی و مه‌نته‌قه‌و ژاوه‌روینه.
حاجی شێخ ئیسماعیل: شه‌خسێوه گه‌وره بیه‌ن که مه‌زاره‌ش هه‌نه ده‌گاو
ژنێن ینه. ده‌ورانو شه‌ڕینه مه‌ردم باوڕشا پاسه‌بیه‌ن حاجی شێخ سمایل ده‌سش
گێرته‌ن وه‌رو توپاره و ناسته‌نش ئا توپه تفه‌نگانه که مه‌ته‌قیا و میا روه ده‌گای
گناره سه‌رو ژنێن ی. به واتیه‌ته‌ر به باورو خه‌ڵکی، مه‌زاره‌و حاجی شێخ سمایلی
وه‌رگڵیوه بیه‌ن په‌ی ده‌ور و به‌ره‌که‌یش جه به‌ڵا و موسیبه‌تا!
پیرغه‌یب: پیرغه‌یب شه‌خسیوه‌ن که قه‌بره‌ش هه‌نه ده‌گاو ژنێن ینه.
به ته‌وری کوللی نامو پیری نماد یا نیشانێ حه‌قێقه‌تێوی شناسیا یام نه‌شناسیان.
به واتیه‌ته‌ر پیر به شه‌خسانێو پایه‌به‌رز واچیان و مواچیو که ویه‌رده‌نه و
دلێ گردو مه‌نته‌قانه بیه‌نێ و په‌ی خه‌ڵکی یاگێ په‌شت په‌نه‌بینای، ئێلهام، سه‌مه‌رێ
و که‌راماتی بیه‌نێ. مه‌حاڵو هۆراماناتینه و هه‌ریاگێوه‌نه که فه‌رهه‌نگی
هۆرامی ده‌سه‌ڵاتدار و باو بیه‌ن ئه‌گه‌ر پیشوه‌ند یا وه‌ڵینه‌و پیری لکیابو به
نامێوه ئانه بنج و رێخه‌ش گێڵۆوه په‌ی دین یا ئایینو یارسان
ی. پێسه‌و: پیرشاڵیار، پیر روسه‌م، پیرمله‌ندو، پیربنیامین، پیریوسو، پیر سکڵه،
پیرغه‌یب ...
دوعاو واران ی: سه‌راسه‌رو ئێران زه‌مینه‌نه و وه‌رهورزو دلێڕاسه‌ی نه
چایاگانه که ئاوی که‌مه بیه‌بو و واران که‌م وارا بو، هه‌رساڵیه وشکه‌ساڵی فره
بیه‌بو خه‌ڵک ئایین یا ره‌سمو وارانوارایشا بهیاگێ
ئارده‌ن. ژاوه‌رونه پاشێوه بیه‌ن که ده‌سیه جه خه‌ڵکو ده‌گا یا مه‌نته‌قه‌ی
جه‌مێوه بیێنێ و لواینێ په‌ی یاگێوه مه‌ئینو یا پاک و موقه‌ده‌سکریای. فره‌ته‌رو
ئاکه‌سانه که به‌شدارو ئی مه‌راسێمیه‌نێ: زاروێ تازه‌په‌نه‌یاوای و که‌م سن و
ساڵ، ژه‌نێ و چن دانه پیای گه‌ورێ و روحانیێ بیێنێ. ئی ده‌سه مه‌گنا راو ملا په‌ی
ئا یاگه مه‌ئینو یا موقه‌ده‌سکریای و چاگه‌نه دوعاو وارانی به‌را ڕاوه و جه
خوای گه‌وره‌ی مه‌لاڵیاوه که وارنو ره‌حمه‌تیش کیانو په‌یشا، په‌ی زه‌مین و
زاریشان و ئه‌وه‌ژیونای ژیوایشا. چی مه‌راسێمه‌نه ره‌سمێ فرێ بریاراوه و
چانیشانه: دلێ راو لواینه و تا یاوای به مه‌نزڵ و مه‌کانی مه‌ئینودار مه‌ڵا یا
ئینسانێوه پاک و نامداری وزا دلێ ئاوێ و ته‌ڕش مه‌که‌ران و هه‌رپاسه چن دانه ژه‌نێچ
به‌تایبه‌ت ئا ژه‌نانه که زاروشا نیا و یا له‌مه‌شا
نمه‌ونه!؟ زڵف یا پرچێ وێشان واز مه‌که‌ران و جه به‌ره‌گاو خواینه ده‌س که‌را به
زکر و حاڵکه‌رده‌ی په‌ی واسته‌ی وارانی.
داره وه‌ن: دروختو وه‌نێ. دار یا دره‌ختی موقه‌ده‌س، مفڕکدار و ده‌خیلواز. ئا یاگێنه که خه‌ڵکو(ژاوه‌روی
و ژنێنی) لواینێ په‌ی ده‌ور و به‌ریش و چاگه‌نه دوعاو وارانیشا بهیاگێ ئارده‌ن.
ئی داره وه‌نی هه‌نه وه‌رانوه‌رو ژنێن ێوه و سه‌رو که‌شیوی به‌رزیوه که رانما
یا نیشانێوه‌نه په‌ی سه‌وه‌رو قیبله‌گا یا نماوه‌نه‌و خواپه‌ره‌ستا و ئینسانه
ساڵێحا.
ئوستوره و ئه‌قڵ: ڕاوین و ئه‌قیده‌و ئێنسانی جه ویه‌رده‌نه چه‌پوانه‌و
ده‌ورانو مودێڕنی سه‌رو بنجه‌و ئوستوره، ئه‌فسانه، دین، مه‌زهه‌ب، ئه‌قڵ، جادو،
خه‌رافات، ماوه‌را و چێوهایێ ئه‌پاسنێ توه‌ش گێرتێنه. ئینسانه‌کا په‌ی شناسای ده‌وروبه‌ریشا
و ویا‌رای ژیوایشا چا چێوانه یاردیشا گێرته‌ن و ئیستێفاده‌شا که‌رده‌ن. ئی
راوینانه و ئی ئه‌قیدانه زه‌مانه‌و وێشانه باوشا بیه‌ن و فره‌ینه‌و خه‌ڵکی یه‌قینشا
بیه‌ن په‌نه‌شا و پاچێواوه ژیوایشا ژیونان و
شه‌کێوه‌شا نه‌بیه‌نه که ئا چێوانه دروسێنێ. به‌ڵام ئارو وه‌ختیه ئینسان ویرو
ئا په‌یلوا و باوه‌رانه مه‌گنۆوه و به ئه‌قڵی ئارویانه ته‌ماشاشان مه‌که‌رو،
وینونه که نه‌خێر، پێسه‌و کابرایێوی واته‌نش فره‌و ئا باورانه بیه‌نێ به دوکه‌ڵ
و ته‌پوتوز و لواینێ ئاسمانه‌ره و شونه‌مایه‌شان چه‌نه نمه‌نه‌نوه. ئانه‌ن که
راوین و وه‌رچه‌مگاکا توفیرشا هه‌ن و به پاو فاریای ئاژه و وه‌زعییه‌تو ژیوای،
ویر، ئه‌ندیشه و راوینیچ فاروجمه مه‌ی ملشه‌ره‌و مواڕیونه. ئاژه‌و ژیواو ئینسانی
سونه‌تی و قه‌دیمساڵی خولقنه‌ر یا سازنه‌رو ویری ماوه‌رایی و ئوستوره‌یین و
ئینسانه‌کان ئوستوره‌یی ویر مه‌که‌راوه و ئاژه‌و ژیواو ئینسانی مودێڕنی سازنه‌رو ئه‌قڵانیه‌تین
و به‌شه‌ر هه‌ن شونه‌و ژیرانه ویروه‌که‌رده‌یوه.
نوستالوژی ویه‌رده‌ی:
شاعێر به حێسێوی نوستالوژی به ده‌سینه‌و خیاڵی گێلونه‌وه په‌ی ویه‌رده‌ی و دیمه‌نانیو
مارۆوه وه‌رو چه‌ماماو منیوشا وه‌رو ده‌میما بێ ئانه‌یه قه‌زاوه‌تی ئه‌رزشی یا
ئه‌خلاقی کرونه و گه‌ره‌کش بو واچو ئا چێوانه خاسێ بیێنێ یا خراو. چون جه‌بنه‌وه
خراوی و خاسی ماناش نیه‌نه و ئانه ئینسانا که به پاو ئاژه‌یش و ژیوایش مانا
مدو به چێوکاش. ویه‌رده، ویه‌رده‌یوه‌ن که روه‌ش داینه. ئینسان نمه‌تا و دروس
نیا که ویه‌رده‌و وێش یا ئا جاماعه‌ته‌یه که دلێشه‌نه گه‌وره بیه‌ن ئێنکار و
نه‌فی که‌رو به‌ڵکووم دروس ئانه‌نه که به شێویه ژیرانه و به‌ئینسافوه ویه‌رده‌ی
نه‌قد که‌رۆوه. ئادیچ به یاوگه‌و سازنای و هێقموه‌که‌رده‌و ژیواو ئا ئاژه و زه‌مانه‌ی
که چه‌نه‌ش مژیونه نه‌هیچ چێوێوته‌ر.
