مێرگانه وه‌ختێو یاگێنه سه‌ره‌ش به‌رزوه که‌رد سلوچ نه‌بێ. زاروه‌کا هه‌ڵای وه‌رمه‌نه بێنێ. عه‌باس، ئابراو، هاجه‌ره. مێرگانه قژه شویتینه‌کاو لاو چورچه‌میش وستێ چیرو سه‌رپوشه‌که‌یش، هورێسته‌وه و جه‌سه‌رو چاڵه‌و به‌ره‌که‌یوه پاش نیا دلی حه‌یاته‌ی وردیوه یانه‌که‌ی و گورج لوا په‌ی سه‌رو ته‌نوره‌کێ. سلوچ سه‌رو ته‌نوره‌کێچوه نه‌بێ. ئه‌و شه‌وه‌کاته‌ری سلوچ پاڵو ته‌نوره‌کێنه وسێ. مێرگانه نه‌زانێ په‌یچێ چاگه‌نه موسو؟ ته‌نیا وینێنه که پاڵو ته‌نوره‌کێنه موسونه. شه‌وانه دێر، هه‌رفره دێر ئێوه په‌ی یانه‌ی و بێقسه لوێ په‌ی بانجێڵه‌و ته‌نوره‌کێ و چیرو سرمیچه لاره‌که‌و بانجێڵه‌که‌ینه و قهراخو ته‌نوره‌کێنه لائازێره. کوتاباڵا بێ. وێش جه‌موه‌که‌رێ، زه‌نگوڵه‌کاش به‌رێوه دلێ له‌مێشه‌ره، ده‌سێش وزێ به‌ینو راناش - دوێ دانێ پێشێ- و سه‌ره‌ش نیێ بێنو دیواری و کوپانه‌و هه‌ره‌که‌یش - هه‌ریوه که وه‌هاری ویه‌رده توپا بێ- دێ وێشه‌ره و وسێنه. گاهه‌سیج نه‌وتایا. کێ مزانو. گاهه‌س تا سوح کزوڵه‌ش که‌ردایا و چنی وێش قسێش که‌ردایانێ؟ چونکه‌تێ ئیچننه روه‌و ئاخریه جه قسه‌وباسی که‌وته بێ.
ئارام ئێ و ئارام لوێ. سه‌حبانه مێرگانه لوێ سه‌رو سه‌ره‌یش. سلوچیچ بێده‌نگ هایش بێوه و بێ ئانه‌یه بدیو په‌ی ژه‌نه‌کێش، وه‌ڵێ هایوه‌بیه‌و زاروڵه‌کا جه وڵه‌و دیواره‌که‌ینه لوێ به‌ر. مێرگانه ته‌نیا سه‌واو قوزه‌و هه‌میشه‌یی شوه‌که‌یش جه کوڵانه‌نه ئه‌ژنه‌وه‌ێ و دماو ئانه‌یه سلوچ گم بێنه. سلوچ و قوزه‌که‌ش گمێ بێنێ. پاڵا و کڵاشێچش نه‌بێنێ پانه تا سه‌واو لوایش ئامایا گوشو مێرگانێ. کوگه لوێ؟ پهیکوی گم بێ؟ مه‌علوم نه‌بێ. که‌س نه‌زانێ. که‌س به که‌سی نه‌وێ. خه‌ڵک دلێ وێشانه بێنی. هه‌ر که‌س په‌ی وێش و دلێ وێشه‌نه بێ. نه‌پێویێنێ. که‌س دیارش نه‌بێ. ئه‌جوت خه‌ڵکو ده‌گاو "زیمینچ" ی دلێ تو‌یه جه‌یه‌خی وشکینه شاریایبێنێوه. ته‌نیا سه‌ردای وشک و بێپایان بێ که کوڵانه‌کاو زیمینچ یش گێرته‌بێره. سلوچ، شپرز، بێ کوا و کڵاوه، کوپانه‌و ههره توپاکه‌یش دێ شانه‌شه‌ره و چا وشکه زوقمه‌نه که پڵه‌نگیچ وێش نه‌گێرێ گم بێنه و مێرگانه نه‌زانێ پیاکه‌ش ملو په‌ی کوگه‌ی. ئه‌وه‌ڵوه حه‌زکه‌رێ بزانو به‌ڵام چادمای په‌یش موهێم نه‌بێ. لوێ که لوێ. با بلونه!
مێرگانه ئیتر هیج حێسێوه‌‌ش نه‌مه‌نه‌بێ چه‌نه په‌ی پیاکه‌یش. ئی حێسه فره وه‌ختێ بێ که‌موه بیه‌بێ و ته‌نیا عاده‌تش مه‌نه‌بێوه. چی ئاخرایچوه عاده‌تیچش که‌مکه‌م بێره‌نگ بیه‌بێ... گردو ئا چێوه په‌نامه‌کی و ئاشکرانه که ژن و شوی بینۆوه به‌یوی جه‌به‌ینو مێرگانێنه و سلوچ ینه نه‌مه‌نێبێنێ. نه هه‌رمانیه بێ و نه سفرێوه. هیچکام. بێ هه‌رمان سفره نیا و بێ سفره، عێشق. بێ عێشقیچ قسێ نیه‌نێ و قسێ که نه‌با ده‌نگ و مه‌رافعێعه نیه‌ن. خوای و وه‌شی نیا. زوان و دڵ کونی بانێ، لچێ په‌ترو بینا ، روح جه دیده‌‌نه و دیای جه چه‌مانه وشک بونه، ده‌سێ جه بێکارینه بێ هێزێ بانێ، پاچ، بێڵ، بێڵه‌کان و کشکه‌ده‌ر دلێ که‌نوی هاڵینه چیرو توێوی فره جه ته‌پ و توزێنه مه‌شاریاوه. ئیتر چێش؟ ههره توپای بو، زمسانی سه‌رد و وشک که لاشه‌و ئینسانی سیاو و که‌وه مه‌که‌رۆوه، خه‌م و خه‌فه‌تیچ گیان و لاشه‌ش گێرته‌بوره ... ئیتر ئی چێوانه جه چکوگه یاگێوه مازانو په‌ی رابێته‌ی و پێوه‌ندی؟ چه یاگێوه مه‌مانونه‌وه په‌ی دڵ و زوانی؟
سلوچ یچ چی ڕوانه گێج و وێڵ بیه‌بێ. نه چێوێو واچێ و نه ئه‌جوت چێویه مژنونه. به‌ڵام مێرگانه، مه‌گه‌ر قسێوه‌ش بێ بواچو به سلوچی و تا بزانونه ئاد مژنه‌ۆو یا نه؟ چێو، مه‌گه‌ر چێوێوی بێقیمه‌ت جه‌به‌ینه‌نه بێ هه‌رتا مێرگانه که‌روش به ویانێ په‌ی واته‌و واته‌یوه؟ وه‌ختیه هه‌رچی چێوه‌ن خاس و خراو دلێ ته‌پو توزینه شاریانوه، لچێ به‌چه ویانه و مانایوه متاوا کریاوه؟ لچه‌کاو مێرگانێ ئه‌جوت به ده‌سانێوی ئه‌وه‌شاریا ورازیایبێنێوه. ته‌نیا چه‌مێش وازی بێنێ. چه‌مه‌کاش به حاڵه‌تو سه‌ره‌سڕمه‌نه‌یوه وازێ بێنێ. ئه‌جو واچینی جه دیواره‌کا‌یچ سه‌ره‌ش سڕ‌مه‌مانو. هه‌رپاسه جه هه‌وایچ. جه شه‌و و رویچ. و ئه‌جێش ئه‌چانه‌یه که هه‌نه، ملو رانه، هه‌ناسه مه‌کێشو و سه‌ردای تا دلێ پێشاو لاشه‌یش حێس که‌رونه، ته‌عه‌جوب که‌رێ. ئه‌جو ئه‌چانه‌یه که ئه‌دایه ئاده‌ش ئاردێنه دنیا، شوتش په‌نه داینه و گه‌ورێش که‌ردێنه سه‌ره‌ش سڕمانێ. چێوی ئه‌پێسنه راسا؟ ئێمکانش هه‌ن؟ جه‌بنه‌وه ئیمکانش هه‌ن؟ چننه چیوهایێ عه‌جیب و باوه‌ر په‌نه‌نه‌کریای چی دنیای په‌یدای بانێ؟
گرد چێو عه‌جیب بێ. په‌ی مێرگانێ گرد چێو عه‌جیب بێ و جه‌گردی عه‌جیبته‌ر یاگێ هاڵیه‌و سلوچی بێ. به‌ڵام هیچ رویه یاگێ هاڵیه‌و سلوجی ئاده‌ش پی جوره په‌نه نه‌که‌ردێبێ. ئیتر ئینه ته‌عه‌جب و حه‌یره‌ت نه‌بێ. وه‌حشه‌ت بێ. ته‌رسیه تازێ، بێواده و غه‌ریب. بێ ئانه‌یه وێش بزانو چه‌مێش چا‌قیایبێنێره و ده‌مش جه‌گو که‌وته بێ. یاگێ هاڵیه سلوچی ئیجاره هاڵیته‌ر جه‌گرد وه‌ختێوی بێ. پیسه‌و ڕازیه بێ. دیار و نادیار. شه‌ک. ئاچیوه که ژه‌نه‌و ده‌گای په‌نه‌ش ماچو: "وه‌ی". وه‌همی. گاهه‌س سلوچ لوا بو. ئینه خه‌ریک بێ روشنوه بێ په‌ی مێرگانێ. مێرگانه تازه یاوایبێ پانه‌یه که پارێزو سلوچی جه‌گرد چێوی، دورگێرته‌یش جه‌یانه‌ی و مێرگانێ ویانێ نه‌بیه‌نێ به‌ڵکوم وێ ئاماده‌که‌رده‌ی و زه‌مینه وه‌شکه‌ر بیه‌ن. سلوچ وێش جیا که‌رده‌بێوه، دور وسته‌بێوه. ناخونێوه که به زه‌ربیه کنیان تا بگنونه. مشیو چه شه‌وهایوی درێژ سلوچ ویش وارده‌بووه، مشیو چه روهایێوی قورس و سه‌نگین، بێزار و دڵمه‌رده جه دلێ که‌لاوانه و زه‌مینه بایێرانه و دلێ دڕه‌ی و چوکڵانه ویارا بوش و روه‌کاش به‌ردێبا سه‌ر. چه ویرانێو، چه وه‌همانێو و چه خیاڵانێ!
به‌ناچار دانه دانه زاروڵه‌کاش جه‌دڵ لابه‌ردینێ و وستێنێش به‌روه و مێرگانێچش به‌ناچار جه‌ویر و خاتره وێش گم و گور که‌رده‌ن. ئیتر چێش مه‌نه‌ن که سه‌رو رایشوه مه‌نه بو، خه‌فه‌ته‌کاش؟ نه! به یه‌قین به‌شو وێشش به‌رده‌ن. به یه‌قین به‌رده‌نش. ئیتر نمه‌کریونه ئینه‌ی جه‌وێت که‌نینه‌وه و وزیش دور. ئیتر نمه‌تاوی ئینه‌یه سپاری به که‌سێوته‌ری. نه؛ به بارێوی قورسته‌ر جه‌سه‌رو دڵیوه مشیو لوا بو. لوان. بازه با بلونه. بازه با بلو!
بازه با بلو!
ئینه به زوانو خیاڵی ئاسان ئێنه. ته‌نیا به زوانو خیاڵی. ئاد هیچ ده‌وره‌یوه جه عه‌مرو وێش ، ئیجوره که ئی لاده هه‌نه، چنی شوه‌که‌یش ئیحساسو یوبیه‌ی و هامشانیش نه‌که‌رده‌ن. گتوپڕ چێوێو‌ش گم که‌رده‌ن که به‌دروسی نمه‌زانو چێشه‌ن؟ به‌نامێ شوش بێ: سلوج. به‌ڵام به‌حس، چێوێوته‌رن. ره‌نگه بتاوی واچی نیمه‌و بیه‌و مێرگانێ گم بیه‌بێ. نه‌زانێ. نه‌ده‌س بێ و نه‌چه‌م و نه‌دڵ. روحش. ئێحساسش و وێشش گم که‌رده بێ. سرمیچو سه‌رو سه‌ره‌یش و دیوارێ جه پاڵشه‌نه جه‌بێخ کنیایبێنێ. ئیحساسیه پێسه‌و روت مه‌نه‌ی. روت جه ده‌رونوه. روت سه‌رو یه‌خیوه. ده‌سه‌کاشا هالی که‌ردێبێوه. روت. رێک پاسه که روت و هاڵی سه‌رو تویه‌و گو‌مه ئاوێوی یه‌خبینیاو قهراخو حه‌مامینه بێده‌سه‌ڵات مه‌نێبۆوه. روت و بێ سێوه‌ر/ بێ سه‌ی. داخوم متاوی لاشه‌یوه بێزێوه که بێ سێور بونه؟ ئیحساسو مێرگانه جه‌وێش ئه‌پێسه بێ: روت، هاڵی، بێ سێوه‌ر. بێ سێوه‌ر و سه‌ردا. دڵش ته‌په‌ش ئێ. تیکه سکه‌ڵیه گه‌شوه‌بیه جه‌سه‌رداو نیمه‌شه‌وێنه. بێواده سوچیای سوچیێ. چێویه سوچنای سوچنێش. بوڵێوه کونێ که گرد چێوو روزگارو مێرگانێش پوشنابێره درلاد سه‌رو دڵو ئادێوه گزی دریێ و پاکه بێوه. چێوێوی نادیار و ته‌ماوی، چێویه جه‌یاد بریا سینه‌شه‌نه سه‌ره‌ش به‌رئاورد: سلوچ. عێشقێوه کونه، ژه‌نگوارده. مێهرێوه تێکه‌ڵ به ره‌نجی، حسیه کتوپڕی. زاناش چننه سلوچش گه‌ره‌ک بیه‌ن و گه‌ره‌کا!
تا چه‌مه‌کاش هه‌نێ ته‌کته‌‌‌نه به‌چه‌م عادی و ئاساییێنێ به‌ڵام هه‌رئانه که ئاچه‌مانه کتوپڕ کورێ باوه، تو ئیتر حه‌تتا ئا ته‌نوری یانه‌یچه که چه‌نه‌ش ئاورت هورگرنان نمه‌وینی. تازه میاوینه که چێشت جه‌ده‌س دان و چه ئازیزێوت جه‌ده‌س دان: سلوچ.
راسی سلوچ لوان؟ کوگه لوان؟ ئه‌ی من چێش؟ هاجه‌ره چێش؟ کوڕه‌کا چێش؟ عه‌باس و ئابراو چێش؟ سلوچ لوان! شونه‌ماش پهیکوی گم که‌رده‌ن؟ ئیمه‌ش به ئه‌مانو کێ ئاسته‌ن جیا و لوان؟!
مێرگانه که‌مکه‌م ئیوه به‌وێشه‌ره. که‌مکه‌م چه‌مێش روه به ئاچێوانه که روه‌دێنی وازێ بینێ. فشار و هێزیه وه‌حشی جاریوته‌ر جه ده‌رونشه‌نه سه‌رش وازکه‌رده‌ن. چه‌مه‌کاش جاریه‌ته‌ر وێشان وینینیوه. ده‌ور و به‌ریش ئاشکرا وینینه. هه‌رچی چیوه‌ن جه ئه‌وه‌ڵوه گیانشا گێرته‌بیوه. جه دڵو سه‌رداو سه‌خڵه‌تو زمسانینه جارێوته‌ر ژیوای قوڵێ وه‌رێ. هه‌رچی چیوه‌ن ئه‌جوت دووباره ژیویێوه. ئا مه‌یدان یه‌خینه که چن مانگی بێ ده‌ور و به‌رو مێرگانێش گیرته‌بێ و ئاده‌ش گێرتێبێره خه‌ریکبێ وه‌ربێنه. مێرگانه ته‌کانیش واردێبێ. جه سه‌رداینه که‌وتێبێ دلێ ئایێری. سوچیێ و لوێ هه‌رتا بسوچنونه. هورگڕایبێ، پاجوره که نه‌فته‌شا متێبو ملو پشیلێره زینه‌زینه بلێسه‌شا به‌رزوه که‌ردێ بێ. تاویایوه‌و گردو یه‌خه‌کاو دنیای جه‌وێشه‌نه ئێحساس که‌رێنه. ئایێرش چه‌نه‌وارێ. پاسه ئێحساس که‌رێ که متاۆو سه‌ره‌و سه‌رداو زمسانی بنیونه خاک. بێ قسه و بێده‌نگ. بێده‌نگ و بێوچان. دڵ جه سینه‌و مێرگانێنه دڵ نه‌بێ. کورێ بێ. کورێوه جه قینێ.
په‌شێوحاڵ ئاماوه. پیگرده چێوایچوه دیسان کێشای یا جازێبه‌یوه ئادێ هورنیێ تا بدیو په‌ی یاگه ها‌ڵیه‌که‌و سلوچی. جه وه‌رچه‌مگاو مێرگانێوه یاگێ هاڵیه‌و سلوچی لاد به لاد وارته‌ر و وارته‌ر لوێنێ. ئه‌ندازه‌و له‌مێوی ئاوێسێ. هه‌رپا تشکه. یاگێ سه‌ره‌ی، یاگێ پایه بینیایه‌کا، یاگێ چه‌میای مازی. داخوم سلوچ ئاننه وردی بیه‌بێوه؟
سلوچ لوابێ. لوا. لوان. نمه‌زا کو لوان؟ لوان. مه‌حفوه بیه‌ن. نیه‌ن. نیا. وه‌ڵته‌ر هه‌ر رو که لوێ چێویه‌ش چێگه بێ. چێوێو جیا ئازێ. ئه‌پیگه‌ره... به‌ڵام ئارو هیچ نیشانێوه جه ئادی نیه‌نه. هیچ! ...
دمانوسیا:
مه‌حمود ده‌وڵه‌ت ئابادی جه ئه‌دابیه‌و ساڵه‌و 1319 روجیاری به‌رابه‌ر به 1940 میلادی یو جه نویسه‌ره گه‌وره‌کاو ئێران زه‌مینین و دلێ جه‌هانو داستاننویسی زوانو فارسینه یاگێوه به‌رز و پایه‌دارش هه‌ن. ئی نویسه‌ره به‌رویرێ فرێش هه‌نێ و هه‌رکامشا په‌ی وێشا ئێژایی و ئه‌رزشی تایبه‌تشا هه‌ن. ده‌وڵه‌ت ئابادی یو چا نویسه‌ره پارسی واچانه‌ن که ئیحتێماڵو گێرته‌و خه‌ڵاتو نوبێلو ئه‌ده‌بیاتیش هه‌ن و فره‌ی جه کتێبه‌کاش هورگێڵیاینێوه سه‌رو زوانه جوراوجوره‌کاو دنیا و به‌تایبه‌ت ئاڵمانی و ئینگلیسی. گه‌وره‌ته‌رین به‌رویرو ئی نویسه‌ریه رومانه‌و "کلیده‌ر" یه‌نه. "یاگێ هاڵیه‌و سلوچ" یچ یوته‌ر جه رومانه‌کاو ئی نویسه‌رینه. بڕیه‌ته‌ر جه به‌رویره‌کاش: ئاخرو شه‌وێ، هێجره‌تو سڵێمانی، باشوبیرو، سه‌فه‌ر، ئه‌فسانه‌و بابا سبحانی، گاواره‌بان، دیدارو به‌لوچ ی، سلوک، رو‌زگاری گوزه‌ریاو خه‌ڵکی عه‌مر درێژ ی، زه‌واڵو کلو‌نێل ی...
واچه‌نامه:
سلوچ: نامێ، نامێ په‌ی جنسو نێری، *** مێرگان: نامی، نامێ په‌ی جنسو مای *** یاگێ: بالین *** گورج: یک راست، تند، سریع *** سرمیچ: سه‌قفو یانه‌ی، سه‌قفی دارین *** بانجێڵه: وه‌ربه‌ره‌و یانه‌ی که ته‌نیا سه‌رش گیریا بو و ئیلا و ئه‌لاش هاڵی بو. ئه‌یوان. ایوان. *** توه: لایه نازک، بین، وسط*** زوقم: هه‌وای سه‌رد. هه‌وایه سه‌رد جه شه‌وه بێ هه‌وره‌کاو زمسانێنه *** بێڵه‌کان و کشکه‌ده‌ر: دوێ وه‌سیلێ یا دوێ ده‌سینێ په‌ی گیاو که‌نه‌ی و وجێس که‌رده‌ی *** که‌نو: یاگێ خه‌ڵه‌ی یام که‌لوپه‌لی که زه‌مانه‌و زویه‌نه به هه‌ڕه وه‌شش که‌رێنێ، هه‌ڕینه. کندو *** ئه‌جو: انگار*** ویانێ: به‌هانه. بهانه*** سه‌ره‌سڕمه‌نه‌ی: ته‌عجب، پریشان، *** گتوپڕ : ناگهانی *** روت: لخت، بێ جل *** سێوه‌ر: سه‌ی، سایه *** قه‌راخ: کنار. لب، گوشه.
سه‌رچه‌مه:
یاگێ هاڵیه‌و سلوچ ی، به‌رویرو: مه‌حمود ده‌وڵه‌ت ئابادی، وڵاوکه‌ره‌وه چشمه ی، تاران، 1380 روجیاری.
