وه‌ڵنویسیا:
ئی مه‌تڵه‌به‌یه پێشکه‌ش مه‌که‌روو پا ئینسانه ویربه‌رزوو وه‌شه‌ویسه‌یه (په‌نه‌واز نیه‌ن چیگه‌نه نامێش به‌روو.) که هه‌رچه‌ند ئاد پێسه‌و فره که‌س به زاهێر باسه‌واد و ڕۆشنویری هۆرامی زوانی، مه‌ژگ و حافێزه‌ش نه‌خانیانوه جه واچه جۆراجۆره‌کاو دونیاو مودێڕنی و دما مودێڕنی که پا چێوه مه‌ژگ په‌رکه‌رانه و ده‌م په‌رکه‌رانه نه‌بیه‌ی بیه‌ی واقێعی ویشا مه‌پۆشناره!. درۆسه‌ن ئا واچه مودێڕن و گۆڵده‌رانه و ژێستی به زاهێر مودێڕنانێ وه‌شبه‌ختانه نیه‌نێ دلێ که‌سایه‌تیشه‌نه ئه‌مما ئاد قووڵته‌رین حێسی ئینسانی هه‌ن جه بیه‌یشنه و جه وه‌رانوه‌روو ئا مه‌سئه‌لاوه که ئاماینێ وه‌روه په‌ی مه‌ردوموو هۆرامانی و به تایبهت په‌ی زوانوو هۆرامی به دڵیه پاک و سادق و گه‌وره‌وه یاوان به بنه‌ره‌تشا و راکارش هه‌ن په‌ی ئا مه‌سئه‌لا و چێوه‌که‌ش خاس خاس فامان و به یوته‌رانیچ فامنانش! ئینه جه حاڵێوه‌ن که فره‌ینه‌و هۆرامی زوانا، باسه‌واد و بێسه‌وادشا حاڵیشا نیه‌ن که چه به‌ڵایه و لافاوێوه ئاماینه و خه‌ریکا مه‌ینه ملوو زوانه‌که‌یشاره و جه نه‌هایه‌ته‌نه ملوو بیه‌ی تاریخیشاره. ئیسه (ئه‌وه‌ڵوو ساله‌و 2011 میلادی ) فره‌ینه‌و هۆرامی زوانه‌کا چه‌مێشا نه‌کریاینێوه و ئینای جه عاڵه‌میو‌ته‌ره‌نه و سه‌ره‌شا گێجێ موه‌روو چا وه‌زعێ که هه‌نێ چه‌نه‌ش. ئا هۆرامی زوانایچه که زاهێره‌ن پاسه مزانا که چێویو حاڵیشانه دۆ و دۆشاوشا تێکه‌ڵ که‌رده‌ن و وه‌یلان و سه‌رگه‌ردانێنێ، نمه‌زانا چێش که‌را به وێشا. نه ئیگه‌ییێنێ و نه ئووگه‌ییێنێ. ئی ده‌سه پێسه‌و برتۆڵت برێشتی ماچۆ: ئاکه‌سانێ که ده‌مشا پانوه که‌رده‌ن خوای خواو و هه‌ڵای خه‌وه‌روو فاجێعه‌یشا نه‌ژنیه‌ن. ته‌نیا چێویه که ئا ئینسانه وێ باختانه جه هۆرامی و هۆرامانی دیاره‌ن پوه‌شاوه نامێ یا دماگیر/په‌سوه‌ندی هۆرامین و گه‌رنه پیسه‌و شاملووی گه‌و‌ره‌ی ماچۆ: بوودا چننه نزیکه‌ن به بووداپێستیوه ئه‌یشایچ ئه‌ننه نزیکێنێ به هه‌ورامانیوه. ئه‌ڵبه‌ت من حه‌دیسه‌و ئا هۆرامیه به‌دبه‌ختوو نائاگا و سه‌رچه‌نه‌شیویانه، که‌رده‌نم به ده‌فته‌رێوه که جه یاگی وێشه‌نه ئاشکراش مه‌که‌روو. باوڕم هه‌ن که جه زه‌مانیه نه‌فه‌ر دووره‌نه فه‌رینه‌و هۆرامی زوانه‌کا میاوا به ئاگاهی تاریخی جه باره‌و وێشاوه که کێنێ و کێ بیه‌نێ و ئیسه چێشێنێ و مه‌شیو چه‌نێ با و مه‌نافێع و مه‌سڵه‌حه‌تشا ئینا جه چێشینه و چکۆگه‌نه. ئا زه‌مانه به یه‌قین ئیژایی و گه‌وره‌یی هه‌رمانه‌و ئی ئازیزه‌یه به‌ر گنۆ. ئیشه‌ڵڵاه.********************
نان و شه‌راو داستانه‌و ئیسارینه.
داستانه‌و دووباره‌وه بیه‌ی ئا ئیساره ئاسمانینه که عیسا مه‌سێح بێ. که وه‌ڵێ دارکیشیایشه‌نه جه دمایین نانوارده‌ی وێره‌گانه‌شنه چنی حه‌واریه‌کاش، لاشه و ونه‌و وێش نیا وه‌رده‌مشا و واتش: بوه‌ردێ و بوه‌ردێوه! ئینه نانوو منه‌ن و ئینه شه‌راووو منه‌ن. نان و شه‌راویچ واوه‌ی یا تکراروو ئا ماجه‌راینه. کتێبه‌که شیوه‌که‌رده‌‌یه وردبینانه و قووڵه‌ن جه باره‌و سیاسه‌توو باووو ئاوه‌خته‌یه. شیوه‌که‌رده‌ی یه‌ره‌گۆشه‌و قودره‌تین: سوسیالیسم، فاشیسم و کلیسا.
********************
واقێعیه‌ته‌کا منشا جه وه‌رانوه‌روو داپه‌رسێوه نیشنانه‌ره که فره وه‌ختێن ره‌نجم مده‌ونه. و ئادیچ ئانه‌نه که په‌یچێ گردوو موبارێزه‌کا و ئینقێلابه‌کا ده‌سپه‌نه‌که‌رده‌وو هه‌رمانه‌کێشا به شێوه‌و نێهزه‌تهایه ئازادیوازی بیه‌ن ئه‌مما سه‌مه‌روو نه‌تیجه‌وو گردی ئیستێبداد بیه‌ن و فاشیزم؟
په‌یچێش ئا ده‌سانه و یا ئا که‌سانه که به نامێ ئازادیوازیوه په‌ی ئازادی ئینسانی و حه‌قوو فه‌رهه‌نگی و ئیجتێماعی مه‌ردومه‌که‌یشا موبارێزه مه‌که‌رانێ، هیچی هیچنه‌بیه و هه‌ڵای سه‌رنه‌که‌وتێنێ و نه‌یاواینێ به قۆدره‌تی ده‌رلاد ده‌س مه‌که‌را به لابه‌رده‌ی و فۆتنای و ته‌نگوو چه‌ڵه‌مه وه‌شکه‌رده‌ی په‌ی که‌سانێوته‌ر و فه‌رهه‌نگهایه‌ته‌ر که پێسه‌و ئه‌یشا نیه‌نی و جیاوازێنێ؟
په‌ی چێ گردوو ئا شوور، سۆز و نیرووه‌ی که وه‌ڵته‌ر بیه‌یش بێ و گرد که‌سی وزێ جووڵه و له‌ره، بۆنه به ئیدئۆلوژیه مدرا و فاشیستانه؟ ئا فکر و ئه‌ندیشه دماو ئانه‌یه که بزماره‌کاو قودره‌ته‌که‌یش کوایره وێش وزۆ دلێ حه‌ساریه که ده‌ورووبه‌رش گیریان و په‌شته‌و باوڕیه دگماتیستیوه کۆڵیته بینۆنه‌و و ئاوه‌خته په‌ی هه‌ر ده‌نگێوه موخالێف یا نه‌یاری ده‌س مه‌که‌رۆ به ته‌قه‌که‌رده‌ی. ده‌لیلش فره ساده‌ن. زاتوو قودره‌تی بی جواوه‌ده‌ری هار پاسه‌ن. ئینسانی فاشیسم و یا ریکینه‌ی فاشیستی ته‌نیا ئه‌ندیشه و مه‌نافێعوو وێش وه‌رچه‌م مه‌گێرۆ. پی بۆنه‌وه گردوو ته‌رسه‌و راوه‌به‌راو ئا رێکینه‌یه به بۆنه‌و جه ده‌س دای قودره‌تێوه‌ن که ئیمکانش هه‌ن هێزیه فاشیستییانه‌ته‌ر به‌ینه سه‌روو کاری و ئادیشا لابه‌رۆ پاجوه‌ره که ئه‌یشا که‌سانێوته‌رشا لابه‌ردێنێ. چیگه‌نه یاوگه، قودره‌ته‌ن و مه‌نافێع. نامه‌به‌رده‌ی و هۆرگێرته‌ی په‌رچه‌مه‌و ئازادیوازی جه لاو ئی که‌ساوه ته‌نیا په‌ی زه‌مان و یاگێوه ده‌رده‌وه‌ره که جه راستاو مانه‌فێعیشانه بۆ و گه‌رنه ئازادیوازیشا، ژێستێوی دلێ هاڵی زیاته‌ر چێوێوته‌ر نیا. حه‌قێقه‌ت، ئارمان، ئاوات و حه‌زوو حێزب یا ده‌سێوه جه مه‌نافێع په‌ره‌ستا بۆنه به حه‌قێقه‌توو زه‌مانه‌ی و گردوو ئا خه‌ڵکه‌ی که هه‌ن چیروو چه‌پووکێشانه.
********************
جه کێشوه‌ر یا وه‌ڵاتوو ته‌بلیغاتینه، ئینسانێو، هه‌رکه‌س که بۆ و هه‌رچننه‌یچ حه‌قیر، فه‌قیر، وردی و به‌سه‌زوان بۆ هه‌ر ئانه که به مه‌ژگوو وێش ویر مه‌که‌رۆوه رێکی گردینی یا نه‌زمی عموومی مه‌وزۆ خه‌ته‌روه. چی وه‌ڵاتانه خه‌روار خه‌روار کاغه‌زێ چاپ کریای و شوعارێ ده‌سه‌ڵاتداره‌کا په‌خشێوه بانێ، به هه‌زاران بڵه‌نگوێ، ده‌نگ و ره‌نگ و جاڕنامه و ته‌بڵیغات که پووڵوو گردیشا مفته‌ن خه‌ریکوو ڕاوێژ که‌رده‌ی، نه‌سێهه‌ت که‌رده‌ی، مه‌ژگشۆرته‌ی و قسه‌که‌رده‌ینێ په‌ی مه‌ردومی به‌دبه‌ختینێ و مه‌ردومه‌که‌یچ ئاگاهانه یا نائاگاهانه خه‌ریکوو مه‌دح و سه‌نا که‌رده‌و فه‌ر‌هه‌نگوو باڵا ده‌سینێ. هه‌زاران ته‌ره‌فدارێشا هه‌نێ که باوڕمه‌ندانه و یا بێ باوڕانه شۆعاره‌کاشا واوه‌ی مه‌که‌راوه و تاریفشا مدا و خه‌ریکوو قۆروانوو سه‌واقه‌یشانێ. کار میاوو یاگێوه که هه‌رچی چێوه‌ن هه‌ن ئیختیارشانه. چی به‌ینه‌نه ئینسانێوه وردی و فه‌قیروو به‌سه‌زوان که ده‌سه‌ڵاتوو په‌له‌وه‌ریه‌یچش نیه‌ن کافییه‌ن واچۆ( نه). یا بارۆ گۆشوو پاڵده‌سیه‌که‌یشه‌ره که( نه). و یا شه‌وانه قه‌ووو دیواریوه بنویسۆ، نه. و یا به هه‌ر جۆرێو که متاونه و یا راش هه‌نه واچۆ: نه. ئاوه‌خته‌نه که ریکی گردین یا نه‌زمی عموومی مه‌گنۆ خه‌ته‌ره‌وه. ئاوه‌خته‌نه که گرد هۆرمێزاوه به‌ر زدوو ئا به‌سه‌زوانیه و گه‌ره‌کشانه جه به‌ینش به‌رانێ. ئینه زاتوو فاشیزم و فاشیسته‌کان. فه‌رق نمه‌که‌رۆ چکۆ بۆ و یا نامێ زاهێریه‌ش چێش بۆ و یا به‌شداره‌کاش چه کاسه‌نێو بانێ. ئی (نه) واته‌یه په‌ی ده‌سه‌ڵاتی زه‌ره‌رش هه‌ن. چوون فاشیشم هیچ ویرێوه‌ش، غه‌یر جه هینه‌و وێش قه‌بووڵ نیه‌ن. ئاد یه‌ک ره‌نگی، یه‌ک ده‌نگی، یه‌ک باوه‌ری و ئێتاعه‌تش گه‌ره‌که‌ن.
********************
خاسه‌ن! چێش کریۆنه و یا ئینسان چه‌نی متاونه جه وه‌رانوه‌روو ئی وه‌زعێوه مدرۆنه و ژیوایه شه‌رافه‌تمه‌ندانه‌ش بۆنه؟ جواب یه‌ک که‌لیمه‌ن: موبارێزه. مۆبارێزه‌که‌رده‌ی و کۆڵنه‌دای به هیچ چێو و هیچ که‌سی که زدوو ئازادی حه‌قوو ئینسانین. نه‌قدی هه‌میشه‌یی و ئه‌نتێقاد جه وێ که‌رده‌ی په‌ی ئانه‌یه مێعیاروو ژیوای مه‌شیۆ حه‌قێقه‌ت، عه‌داڵه‌ت و ئازادی بۆ. چی راینه هیچ چێویه مۆقه‌ده‌س نیه‌ن ئیللا ئازادی. ئینسان نمه‌وه‌نه به بۆنه‌و هیچ مه‌سله‌حه‌تێوه بیه‌و وێش نه‌فیه که‌رۆ و یا بێده‌نگ بنیشوره. ئه‌گه‌ر بیه‌و ئینسانی مه‌ردومێوه یا مێله‌تێوه به عنوانوو واقێعیه‌تیوی حاشا چه‌نه‌نه‌کریا په‌ی برێو که‌سا وه‌ش نیه‌ن و یا حه‌زش په‌نه نمه‌که‌را مۆشکڵ نیه‌ن لاو ئه‌یشاوه. خه‌تا ئینا لاو ئا ده‌سه‌ڵات و ته‌فه‌کوره فاشیستانه‌یوه که غه‌یر جه وێش که‌سی نمه‌وینۆ.
********************
جه هه‌رده‌ورانێوه‌نه و جه چیروو چه‌پووکه‌و حکوومه‌ته جۆراجۆره‌کانه چڵه‌پۆپه‌و هه‌رمانه‌و ڕۆحی ئانه‌نه که وێش فه‌دا و نێسار که‌رۆنه تا وێش بێزۆوه و بشناسۆ. ئینسان چێوێو نیا جگه‌م چانه‌یه که مه‌به‌خشۆنه‌ش. ئه‌رێ. ڕاسه‌ن. ئینسان چێوێو بێژگه چانه‌یه که مده‌ونه نیه‌ن. به‌ڵام به‌خشای و دای به چه که‌سیوه و جه چه رایێوه‌نه‌و چه‌نی؟ عشقوو ئیمه، راسی و لێره ئیمه، ئازادیوازی و جه‌وێگوزه‌ریایی ئیمه ئه‌گه‌ر جه راو ئاواتێوه ته‌ماوینه‌و و نا ئینسانیه‌نه سه‌رف بۆنه، به قسر به‌رمه‌شۆ و نمیاو به یاو‌گه‌ی دروس. هه‌رمانه‌و ئیمه ته‌نیا به شه‌رتێوه سه‌مه‌رش باش بۆنه که جه راسه‌و ره‌وابێتوو ئیمه چه‌نی هه‌منه‌وعه‌کامانه بۆ. ویر و ئه‌ندیشه، ته‌وان ، فام و شعووری ئه‌خلاقی ئیمه مه‌شیۆ جه راسه‌و مۆبارێزه‌که‌رده‌ی و به‌گژه‌ره‌لوای قه‌وو وه‌زعیوتێوه بۆ که ئینسانی وزۆ جه ئینسانیه‌تی و هه‌م وێش و هه‌م ئادی هاڵی مه‌که‌رۆوه جه شه‌رافه‌تی و بیه‌ی ئازادی.
********************
هه‌ر هه‌رمانێوه مه‌شیو به وه‌رچه‌مگێرته‌ی زه‌مان و مه‌کانی تایبهت به وێش ئه‌نجام دریه‌ونه. فه‌سلوو هه‌نگوور بڕیه‌ی و باخ که‌نه‌ی تۆفیرش هه‌ن چه‌نی فه‌سڵوو ئاماده‌که‌رده‌ی هۆما په‌ی گێرته‌یوه‌ی شه‌راوی و هارپاسه فه‌رقش هه‌ن چه‌نی فه‌سڵوو هه‌نگوور چنیه‌ی. جه وه‌هاره‌نه مه‌شیو هه‌نگووره‌کێ بڕیونه‌و باخه‌که‌ی که‌نینه و جه پاییزه‌نه مه‌شیۆ هه‌نگووره‌کێ چنینه‌و په‌ی وارده‌ی و یا که‌رده‌یش به شه‌راو. هه‌نگووری و شه‌راوه‌که‌ش جه دانه‌دانه‌و بۆڵه هه‌نگوورا وه‌ش بۆنه. هه‌رمانه‌ی جه‌معیه‌یچ پاسنێنه، هه‌رکه‌س مه‌شیو جه لاو وێشوه خه‌ریک بۆ کار که‌رۆ. ئه‌گه‌ر یاوگه و هه‌ده‌فه‌که دیار و ڕۆشن بۆ سه‌مه‌روو هه‌رمانه‌کا نمه‌فوتیه‌و یوترینی مێزاوه‌و بانێ به یۆ. که بیێ به یۆ یوگێرته‌یی و ئیتێحاد وه‌ش بۆنه.
********************
دمانویسیا:
فه‌سڵوو هه‌نگوور گێرته‌ی و هه‌نگوور چنیه‌ی جه هۆرامانه‌نه هه‌ڵای نه‌یاوان!
هه‌نگووره‌کێ هه‌رچه‌ن قه‌دیم ساڵوو قۆوه‌ته‌و کۆنێنه به‌ڵام زمسانی قۆرسش دیه‌ن و سه‌ردایی بێ به‌زه‌یانه! ئه‌مما وه‌شبه‌ختانه که‌مکه‌م ئامێنه‌وه گوه. جه ده‌ورووبه‌رشه‌ره قه‌ڵه‌می تازه نریانه‌ره. هه‌ڵای ئه‌وه‌ڵوو فه‌سڵوو وه‌هارین و هه‌نگووره‌کی مه‌شیۆ له‌قوو تووڵه خراوه‌کاش و ئیزافه‌کاش بقرتیونه تا بگنۆنه وێش. ئا هه‌رمانێ ده‌سش په‌نه‌که‌رده‌ن. ئایا ئا هه‌نگووری مه‌درۆسۆوه یا په‌ی هه‌میشه‌ی جه به‌ین ملو. ئه‌ڵبه‌ت ئانه تاریخه‌ن که جوابوو ئی مه‌سئه‌لێ مده‌ونه‌وه. جوابی ئه‌رێنی په‌ی ئی مه‌سئه‌لێ بینیانوه به شه‌هامه‌ت، ئه‌ندیشه‌و ئیساروو هۆرامی زوانه‌کاوه. ئه‌گه‌ر سه‌ر گنۆ که به باوڕو من سه‌ر گنۆنه و ئیمانیچم هه‌ن که سه‌رگنۆ ئانه، لێره و ته‌وان و فه‌داکاری هۆرامی زوانه‌کا نیشانه مده‌و و ئه‌گه‌ریچ جواب نه‌رێنین ئانه یا ئا مێڵه‌ته لیاقه‌تش نه‌بیه‌ن و یا شه‌رایه‌ت چاوی زوردارته‌ر بیه‌ن. ئه‌من ئیمانی ئینسانیم هه‌ن که ئینسانی هۆرامی زوان میاوو به وێ ئاگاهی تاریخی جه باره‌و وێشوه و یۆ گێرۆوه و فه‌سڵوو چنیه‌ی هه‌نگووره‌کێچش میاوۆنه.
سه‌رچه‌مه: ئه‌وه‌وانای و هۆرگێرته‌یه ئازاد جه ڕومانه‌و: نان و شه‌راب ی ، ئه‌سه‌روو: ئینیاتوو سیلۆنه ی، هۆرگێڵنای: موحه‌ممه‌دی قازی، په‌خشوه‌که‌روو زه‌ڕڕین ی، تاران، 1381 ڕۆجیاری.
واچه‌نامه‌ی هۆرامی:
خانیا: پر شده، به زور پر شده *** وه‌یلان: آواره *** بوودا: پێغه‌مبه‌ر یا گه‌وره‌و دینوو بوودایی *** بووداپێست: پایێته‌ختوو کێشوه‌روو مه‌جارێستانی *** ده‌رلاد: فوری، سریع *** دێگماتیست: متعصب *** کۆڵیته: سنگر، محلی که صیاد خود را در پشت آن پنهان میکند *** رێکی گردینی: نظم عمومی *** چیروو چه‌پووکێ: زیر سلطه *** چڵه‌پۆپه: بالاترین، اوج، *** به‌گژه‌ره‌لوای: بر خواستن، مبارزه کردن *** قه‌وو: بر علیه *** هۆمه: ظرفی درست شده از گل رس پخته شده برای نگهداری شراب *** قه‌ڵه‌م: نهال انگور *** ئه‌رێن: مثبت *** نه‌رێن: منفی.
