پنجشنبه، آذر ۲۱، ۱۳۹۲

سه‌خته‌راو ئازادی : به‌خشمێنه‌ به‌ڵام جه‌ ویر نه‌به‌رمێوه!

نێلسون ماندێللا
پێوابیه‌و 1918 ده‌گاو ئاموزێ ، ئافریقاو پانیشتی (جنوبی)
کوچی دمایی 2013  شاروو ژوهانسبوورگی، ئافریقاو پانیشتی
ره‌ئیس جمهووروو وه‌ڵینوو ئافریقاو پانیشتی
را‌به‌روو جونبێشوو سیاوپوسه‌کا وه‌رانوه‌ر به‌ ئاپارتایدی که‌ 27 ساڵێ زیندانش کێشا
به‌ره‌نده‌و خه‌ڵاتوو نوبێلوو سوڵح و ئاشتی
ئا چێوه که‌‌ زیندانه‌نه‌ فره‌ نگه‌رانم که‌ره‌ێ وێنه‌ یا ئه‌جویه‌(تصور) بێ که‌ دنیاو به‌رێ جه‌باره‌و منوه‌ وه‌ششا که‌رده‌ بێ. ئه‌یشا من به‌ قێددیس یا فریشته‌ زانێنێ. من هیچوه‌خت فریشته‌ نه‌بیه‌نا. حه‌تتا به‌ پاو ئا تاریفا که‌ جه‌ فریشته‌ی زه‌مینی هه‌نێ ئه‌شێ بواچوو من گوناهکاریه‌نا که‌ په‌ی پاکوه‌بیه‌ی یا هاڵیوه‌بیه‌ی جه‌ گوناحه‌‌کام فره‌ ته‌لاش مه‌که‌روو.
جه‌سته‌و ئێنسانی هێزیه‌ فره‌ش چه‌نه‌ن په‌ی ئانه‌یه‌ وێش چه‌نی هه‌ر جوره‌ ئاژه‌یه‌ بگونجنو. لاشه‌ مه‌تاوۆ جه‌ هه‌ر بێیتاقه‌تیه‌نه‌ تاقه‌ت بارو. زه‌مانێو که‌ دلێ سه‌ختیانه‌ و جه‌ زیندانه‌نه‌ جه‌سته‌ت تاقی مه‌کریۆوه‌ مه‌شیو روحت قه‌وی پارێزنی. باوه‌ر یا ئه‌قیدیه‌ پته‌و رازه‌و گیان به‌رکه‌رده‌ی و به‌رئامای جه‌ سه‌ختی و مه‌ینه‌تان. حه‌تتا ئه‌گه‌ر دلێ له‌مت هاڵی‌ بو روحت مه‌تاوۆ به‌رز و به‌فه‌ڕ بونه‌.

ئازادی ته‌نیا پڕچنای په‌ت و زه‌نجیره‌کا جه‌ ده‌س و پایاوه‌ نیه‌ن، ئازادی په‌نه‌وازیش به‌ ئێحترام ئه‌ره‌نیای به‌ ئازادی یوته‌رانین.

ته‌ربیه‌ت یا په‌روه‌رنای گه‌وره‌ته‌رین ئه‌سڵه‌حیه‌ن که‌ مه‌تاوی په‌ی فاروجمه‌و دنیای به‌کارش به‌‌ری.

من فێربیه‌نا شه‌هامه‌ت نه‌ نه‌بیه‌و ته‌رسێ به‌ڵکوم به‌ ماناو سه‌رکه‌وته‌یی ملوو ته‌رسێره‌ن. ئینسانی شه‌هامه‌تدار ئانه‌ نیه‌ن که‌ ئیحساسوو ته‌ر‌سێ نمه‌که‌رو به‌ڵکوم ئا که‌سه‌نه‌ که‌ بتاوۆ ملوو ئی ئیحساسیره‌ سه‌ربگنو.


سه‌رچه‌مه‌:
ژیونامه‌و‌ نێلسون ماندێللای: سه‌خته‌راو ئازادی (راه‌ دشوار آزادی)


نێلسون ماندێللا گردوو ژیوایشه‌نه‌ شونه‌و ئارمانه‌و جامێعیه‌ ئازاد و دێموکراتیکوه‌ بێ. ئارمان و ئاواتیه‌‌ ئه‌پاسنێ‌ که‌ شاروو پروتوریاینه‌ و موحاکێمه‌که‌شه‌نه‌ جه‌ ساڵه‌و 1964  و دلێ وه‌رگیری نامه‌که‌یشه‌نه‌ سه‌رشوه‌ مدرا بێ و پاڵش دابێ پوه‌وه‌. ئومیدش بێ پا ئارمانێوه‌ بژیوۆ و بیاوۆ په‌نه‌ش و ئه‌گه‌ر نیازیچ بو په‌ی ئا ئارمانێشه‌ بمرونه‌.
ئاد ئازادانه‌ مه‌رد هه‌رپاجوره‌ که‌ ژیوا. ماندێلا نه‌ فه‌رماندیه‌ گه‌وره‌ بێ و نه‌ ئێمپراتووروو وه‌ڵاتیه‌ پان و وڵاوی. نامداربیه‌یش به‌ بونه‌و ده‌سکه‌وتیه‌ عێلمی یا هونه‌ری نه‌وێ. پانه‌یچوه‌ مه‌ردوموو سه‌راسه‌روو جه‌هانی ژه‌ن و پیا ، وردی و گه‌وره‌ جه‌ وه‌رانوه‌روو ئی گه‌وره‌ پیایوه‌‌ که‌  کشوه‌ره‌که‌ش روه‌به‌ دێموکراسی رانموونی که‌رد سه‌ره‌ مه‌نامنانه‌ره‌.
  
ماندێللا به‌ عێنوانوو نیشانێ دنیایه‌ بێ خشوونه‌ت و ئارامی‌ دلێ گردوو جه‌هانینه‌ ئێحتێرامش هه‌ن.

ماندێللا به‌ عه‌داڵه‌ت و هه‌قێقه‌تی په‌ی گردوو به‌شه‌ریه‌تی ئیمانش بێ و پیجوره‌ دنیا‌ش شه‌کناوه‌. ژیوایش په‌یامێو بێ. په‌یاموو هورچنیه‌ی راێه‌ بێ خشونه‌تێ‌ جه‌ وه‌رانوه‌روو قودره‌تیوه‌، پێواکه‌رده‌ی رایه‌ په‌ی پێوه‌ره‌ژیوای ئینسانه‌کا، ئاشتی به‌ینوو جیاوازیه‌کا و ژیوایه‌ سازگارانه‌ چه‌نی ئێشق و ئێحتێرامی حه‌تتا په‌ی دژمه‌نه‌کایچما.

ئارو ماندێلا ته‌نیا هینه‌و ئافریقای پانیشتی نیه‌ن به‌ڵکووم هینه‌و گردوو جه‌هانین.


سه‌رچه‌مه‌:

به‌شیه‌ جه‌ واتاروو رامین جه‌هانبه‌گلوی په‌یجوریکار و فیرکاروو فه‌لسه‌فه‌ی دماو مه‌رگوو ماندێللای.


یکشنبه، آذر ۱۰، ۱۳۹۲

وێنه‌ی بێوێنه‌

یۆوه‌م جار که‌ دوچاروو ئێشقی بیانی ئه‌جیێم جه‌هان مڵکوو منه‌ن و هه‌رچی چێوه‌ن و هه‌رچی که‌سه‌ن به‌ هینه‌و وێم زانێنا. ئیسه‌که جه وێگه‌ره‌کبیه‌ی و مالێکیه‌تی هاڵیوه‌ بیه‌نا‌ و ئاشێقانه‌ ته‌ماشا ژیوای مه‌که‌روو دلی‌ گردوو چێوانه‌‌ ته‌نیا مڵکوو من ته‌نیاییمه‌ن و فروته‌نانه‌ نه‌بیه‌و حزووریم ئاشکرا مه‌که‌روو. ئینه‌نه‌ سیستم یا رێکینه‌و ئێشقی. هیچکه‌س نه‌بیه‌ی!

من به‌ موعجێزه‌و ئێشقی جه‌ لای سه‌ری که‌هکێشانه‌کاوه‌ باڵێم گێرتێنیوه‌. ئایا یاگێ سه‌رنجی نیه‌ن که‌ چی فڕیایچه‌نه‌ وێم به‌ ته‌نیا زانێنا؟ راسی رازه‌و ته‌نیایی چێشه‌نه‌؟

ته‌نیایی، گاهه‌س ته‌جروبیه‌ بو‌ جه‌ وازبیه‌و چه‌موو ده‌روونوو ئینسانی.

ته‌نیایی، گاهه‌س جیاوه بیه‌ی جه‌ ئا یارا بو که‌ نمه‌زانا فڕیایی و باڵوه‌گێرته‌ی یانی چێش.

نمه‌بو رازه‌و ته‌نیایی لاو که‌سێوه‌ درکنی تاکه‌تێ تووشوو‌ ده‌رده‌و ئێنکاروو ئێشقی نه‌بینه‌.

ته‌نیایه‌که‌و من وه‌ربه‌ره‌و یانه‌یمانه‌ ماتڵه‌ن تا من ئادی به‌ینوو ره‌فێقه‌ ناباشه‌کامه‌نه‌ هوربچنو و بارووش دلێ. من جه‌ شه‌وه‌ی تاریکه‌نه‌ وارای تافوو نووریم دیه‌ن و ئا که‌سانه‌ که‌ جه‌ باخچه‌کانه‌ توه‌نه‌و دڵیشا به‌ خاک مه‌سپارا مه‌شناسوونه‌. به‌ڵام پانێچوه‌ ‌باخدارێم ویناینێ که‌ دلێ ده‌ساشانه‌ سه‌وزی مه‌کاڵا و دلێ دڵیچشانه‌ گوڵێ.

به‌ ئه‌قیده‌و من قه‌زاوه‌توو ئینسانه‌کا به‌ر ئه‌ساسوو را‌بێته‌ی عاتێفین. مێهر و موبه‌ت هه‌میشه‌ وه‌ربه‌سیه‌ن په‌ی داوه‌ری‌ بێ لایه‌نی. ئینسان ئا که‌ساشه‌ که‌ وه‌ش گه‌ره‌کێنی قه‌زاوه‌ت نمه‌که‌رو به‌ڵکووم ته‌لاش مه‌که‌روو ده‌رک و فامشا که‌رو.

ته‌نیا به‌ راسواچی یا سداقه‌ته‌ن که‌ مه‌تاوی وه‌رانوه‌روو ژیوایوه‌ بمدری و چیروو باری قورسیشه‌نه‌ بڕ به‌ری.

تا ئی به‌شه‌ جه‌ ژیوایم پانه‌یه‌ یاواینا ئه‌شو توشه‌به‌ره‌وو خه‌م و دڵته‌نگیه‌کام بنیه‌وره‌ زه‌مین و بلوو پیرای مه‌ینه‌ریوه‌ ‌حه‌تتا ئه‌گه‌ر ئی مه‌ینه‌ر یا ئایه‌نده‌ یه‌ک رۆ، یه‌ک ساعه‌ت یا ته‌نیا یه‌ک تاو بو. دڵنیانا باشته‌رین تاو، تاوی دمایینوو ژیوایمه‌ن. گاهه‌س تاوی دمایینوو ژیوایم مزگانیده‌روو ئه‌نه‌ئاوه‌ری به‌رویریه‌ بو که‌ هیشتا نه‌خولقنانم. به‌ڵام جه‌ تاوی دمایینه‌نه‌ به‌رویریه‌ به‌ بارسایی ئاواته‌کام، به‌رویرێو به‌ ره‌نگوو ئێشقه‌کام، برویریه‌ به‌ برێقه‌و گردوو جامه‌کا مه‌سازنوونه‌ و ئاوه‌خته‌ ئی به‌رویره‌یه‌ جه‌ سه‌رته‌رین نوختێ ئاسمانیه‌‌نه‌ به‌رزوه‌ مه‌که‌ره‌وو تا وێنه‌ یا ته‌سویروو گردوو ئی دنیای دلێشه‌نه‌ دیار بو!



سه‌رچه‌مه‌:

در فاصله‌ دو نقطه‌، ایران دڕودی، نشر نی، تهران، 1391 کوچی روجیاری
*
*
*

"ئیران ده‌ڕوودی" یو جه‌ گه‌وره‌ته‌رین نه‌ققاشاو وه‌ڵاتوو ئێرانینه که‌ ساڵه‌و 1315 کوچی روجیاری جه‌ شاروو مه‌شهه‌دینه‌ پێوای بیه‌نه‌. هه‌رپاسه‌ ئاده‌ ئه‌نه‌ئاوه‌ر، نویسه‌ر، په‌یجوریکاروو هونه‌ری و ئوستاده‌و دانشگاینه.