ئینه چوارده
ساڵێن یونێسکۆ و شه‌ریکه‌کاش رۆ جه‌هانی زوانوو ئه‌دایی پیرۆز مه‌گێران. ئێمه به
راوه‌به‌رده‌و هه‌رمانێ رێکوزیای، کۆنفرانسێ، کۆنسێرتێ و هه‌مامێ جه سه‌رانسه‌روو
دنیاینه سه‌روو ئێژایی جوراوجۆری زواناوه و چن زوانیوه پامدری مه‌که‌رمێ.
یاردیدای
و وه‌رپه‌نه‌دای به زوانه ئه‌داییه‌کا بۆنیه بنه‌ره‌تین په‌ی سازنای هاموه‌ڵاتیه
جه‌هانی و ئه‌نه‌یاوای وه‌رانوه‌ری هه‌ره‌قه‌تینی. ئه‌نه‌یاوای و قسه‌که‌رده‌ی به
فره‌ته‌ر جه یه‌ک زوانی بۆنه به بۆنیه په‌ی فاموو باشته‌روو گه‌نجینه‌و ده‌ساوده‌سی
فه‌رهه‌نگی دلێ دنیاینه. به ره‌سمی ئه‌ژناسای زوانه مهحاڵییهکا(لوکاڵ) ته‌وانوو
خه‌ڵکی فره‌ته‌ر مه‌که‌رو تا باشته‌ر ده‌نگشا بژنه‌ویو و به باشی بتاوا جه چاره‌نووسوو
جه‌می وێشانه کاریگه‌ریه وه‌رچه‌مشا بونێ. په‌وکه‌تێ یونێسکۆ فره هه‌وڵێ مدو تا
جه هامژیوی پسه‌یو 7000 زوانێ که خه‌ڵکوو دنیای قسێشا په‌نه مه‌که‌را پاڵپه‌شتی
بکه‌رونه.
ئیمساڵ
ئیسته‌ره‌می تایبه‌تما هه‌ن سه‌روو "زوانه مهحاڵییهکا په‌ی هاموه‌ڵاتیه
جه‌هانی: ئه‌ره‌مدرای سه‌روو عێلم" یوه که نیشانده‌روو ئانه‌ینه چه‌نی
زوانه‌کا ده‌سپێواکه‌رده‌ی به دانێشی(زانیاری)، یاونای و وه‌رپانیش مه‌پارێزنانێ.
چه‌پوانه‌و راوینوو باوی، زوانه مهحاڵییهکا به‌ته‌مامی مه‌تاوا تازه‌ته‌رین
واتارێ عێلمییێ (زانێشتییێ) جه ویه‌روو ریازی، فیزیک، فه‌نئاوه‌ری و پسه‌و
ئینیشانه بیاونانێ یا بوارانێوه. به ره‌سمی ئه‌ژناسای ئی زوانانه به ماناو
که‌رده‌یوه‌و به‌ره‌یوه‌ن روه‌و بارسایی فره‌یه جه واتاراو عێلمی سوننه‌تی یا
وێمانه‌ی که فره‌و جارا وه‌رچه‌م نمه‌گێریونێ، و هه‌رپاسه به ماناو پیتپه‌نه‌دای
به بنه‌ره‌توو زاناییمانه‌ن.
زوانه
مهحاڵییهکا پایه و سازنه‌روو فره‌و ئا زوانانێ که سه‌رانسه‌روو دنیاینه جه
تاڵانه‌و عێلمینه به‌کار مه‌بریانێ. هه‌رپاسه ئی زوانانه هه‌نێ وه‌روو فره‌و
خه‌ته‌راوه. فوتنای زوانه ئه‌داییه‌کا به ماناو بێ به‌شکه‌رده‌و واچه‌راو ئا زوانانه
جه هه‌قی بنه‌ره‌تی هه‌ر ئینسانیه په‌ی گێرته‌و ماریفه‌تی عێلمی.
ئیسه‌یچه
ئێرتێباتی نزیکوو خه‌ڵکی چه‌نی یوترینی دلێ جه‌هانده‌گاینه (دهکده جهانی) هه‌رمانه
په‌ی ئه‌نه‌یاوای یوته‌ر فه‌رهه‌نگی و وات و واچی به‌ئیژاته‌ر مه‌که‌رونێ. دنیاو
ئارویه‌نه هه‌رمان که‌رده‌ی به یه‌رێ زوانا باوه‌ن: یۆوه‌م زوانی مه‌حاڵین. زوانێو‌ته‌ر
په‌ی یاونه‌ری وه‌رپانته‌ری و یه‌روم، زوانیه به‌ینه‌لمێله‌لین په‌ی بیه‌و پێوه‌ندی
به‌ینوو مه‌حاڵوو وێمانه و جه‌هانینه. ئی جوراوجۆری زوانی و فه‌رهه‌نگیه مه‌تاو
باشته‌رین شانسوو ئێمه بو په‌ی مه‌ینه‌ری: په‌ی ئه‌نه‌ئاوه‌ری، تازه‌گه‌ری و گردگێربیه‌ی
و نمه‌بو ئی شانسیه جه‌به‌ین به‌رمێنه.
رۆ جه‌هانی
زوانوو ئه‌دایی، فره‌ته‌ر جه ده ساڵان په‌ی ئاشکرا که‌رده‌و ئا کاریگه‌ریا که
زوانه‌کا په‌ی ته‌شک به‌خشای به ویره‌کا جه مانایه پانه‌نه و چاگه‌نه که
هاموه‌ڵاتیه جه‌هانی وێش مرمانو یاردی ده‌ره‌ن. ئاژیه ئه‌چامنه که دلێشه‌نه
گردما په‌ی به‌شداری جه ژیوای و رووبه‌روو بیه‌یی چه‌نی ته‌نگ و چه‌ڵه‌مێ جه‌مگاکا
ده‌سینه‌یوما هه‌ن. ئه‌من چیگه‌نه جه گردوو وه‌ڵاتاوه ئه‌نداموو یونێسکوی و
رێکوزیاو جه‌هانی فه‌رانسه زوانه‌کا که جه گه‌وره گێرته‌و ئی روینه جه ساڵه‌و
2014 به‌شدارێنێ و جه هه‌رمانکه‌راو جامێعه‌و مه‌ده‌نی، فێرکارا، گلێرگا یا کۆگا
فه‌رهه‌نگیه‌کا و یاونه‌ره‌کا موازوونه که ئه‌چی جوراوجۆری فه‌ره‌حبه‌خشه‌و
زوانانه چه په‌ناو ئاشتی و وه‌رپه‌نه‌دای پایه‌دارینه به باشی سوود بگێرانێ.
سه‌رچه‌مه:
په‌لیانه‌و
کومێسیوونوو مێللی یونێسکۆی جه ئێرانه‌نه
