پنجشنبه، اسفند ۲۵، ۱۳۹۰

داخه‌م نیه‌نه‌

ئێمه‌ نه‌سڵیه‌ بێنمێ ئارمانواز. به‌ خه‌لاسی و ره‌ستگاری باوڕما بێ. هیچ داخێوه‌م نیه‌نه‌. جه‌ ڕاوین و دیای هاڵی جواناو ئیسه‌یه‌ که‌ دووره‌ن جه‌ وه‌هم و خیاڵ و روئیایا سه‌ره‌م سڕ مه‌مانو. تا ئی ده‌ره‌جه‌ دڵ بینای و وێ بینای به‌ مادیاتیوه‌ ئه‌گه‌ریچ نیشانێ ئه‌قڵوو گوزه‌رانوو ژیوای بو، هه‌ر بازه‌م نوونگه‌و فوتیای و سه‌ره‌وچیر لواین. ئیمه‌ که‌لیمه‌هایه‌ موقه‌ده‌سێما بێنێ: ئازادی، نیشتگا(وه‌ته‌ن)، عه‌داڵه‌ت، فه‌رهه‌نگ، زه‌ریفی و وێ نمانای. شه‌کیایوه‌و هه‌ر گه‌ڵایه‌ سه‌روو له‌قیه‌وه‌ مانایه‌ ئه‌وه‌شاریاش بێ.
دوانزه‌، سینزه‌ ساڵێم بێ. دنیای نه‌شناسێنا. کێ دنیای مه‌شناسو؟ ئی گروڵیه‌ بێ شکڵێ هه‌میشه‌ هه‌نه‌ حاڵوو فاروجمه‌ینه‌ و ده‌وروو وێشه‌ره‌ مه‌خولیوه‌ و جه‌ تاریکایێوه‌نه‌ مه‌لو په‌ی تاریکایه‌ته‌ر. چی به‌ینه‌نه‌ ئیمه‌یچ که‌م تا فره‌ خیاڵبافی مه‌که‌رمێ. پاسه‌ خیاڵ مه‌که‌رمێ که‌‌ مه‌تاومێ زات و دلێنه‌و ئینسانی بواڕمێ به‌ تایبه‌ت ئا سفه‌ته‌ حیوانیانه‌ که‌ ئینای دلێ وێمانه‌ و یوته‌رانینه‌.‌
ئه‌غڵه‌ب سه‌روو سه‌وزی و گیاویوه‌ لائازێناره‌ و ته‌ماشاو ئاسمانی که‌رێنا‌ ، په‌ڵه‌ هه‌وره‌کا ویه‌رێنێ و ئه‌من به‌ وه‌شی و بێقه‌راری یه‌ک دانه‌ جوانیوه‌ هه‌ناسێ کێشێنا. مانگه‌و ره‌مه‌زانینه‌، شه‌وه‌ بێداریه‌کانه‌ جه‌ پاڵوو سومپا دیوارینه‌که‌ینه‌ هایم بێ و "ته‌هه‌وع" وو "ژان پول سارتر"ی وه‌نێناوه‌ تا سوحوو ساڵێحا.  گوڵخانه‌که‌نه‌ نیشێناره‌ و هه‌ر کتێبێ وانێناوه‌. نویسه‌ر و شاعێره‌ گه‌وره‌کام تا حه‌دوو په‌رسای و ته‌قه‌دوسی گه‌ره‌کێ بێنێ. جه‌ دنیاو ڕوانه‌و‌ ئارویه‌نه‌ ته‌قه‌دوس هورپیچیان و ئی قه‌یرانێ ته‌نیا تایبه‌ت به‌ وه‌ڵاتوو ئێمه‌ نیه‌نه‌. به‌روو مه‌رزه‌کایچوه‌ ته‌قه‌دوس و ئارمانوازی په‌شتیش که‌ردێنه ‌ئه‌و ئینسانی و شوره‌تی زوو ویه‌ر و زه‌‌ڕ، ده‌ریا‌ گه‌وره‌کاش که‌ردێنێ به‌ هه‌سێڵه‌ی‌ وردیه‌.
 سه‌مه‌روو وه‌نه‌یم، کاڵ و کرمین که‌م که‌م یاوێ په‌نه‌. ئه‌وه‌ڵین داستانه‌م هه‌ر ئاوه‌خته‌ چاپه‌ بیه‌. روزنامه‌و خوراسانینه‌. چن ساڵێ دماته‌ر لوانی تاران. پایته‌خت. شونه‌و یویره‌ داستانێ نووسێنا. به‌ نه‌سریه‌ خرا و بنه‌ڕه‌تیه‌ ترت و قره‌تیهایه ‌ته‌روه‌. ئیسه‌ وه‌ختیه‌ کتوو پڕ جه‌ یاگێوه‌نه‌ وینووشاوه‌ بێژگه‌م جه‌ شونه‌مایه‌ جه‌ شاره‌زاییه‌ ناپوخته‌ی ئیژایه‌ته‌رشا نیه‌ن لاموه‌ هه‌رچه‌ند فره‌ تا که‌م شوره‌تیه‌شا په‌ی وه‌شکه‌ردێ بێنا. سواروو دوه‌چه‌رخه‌ی بێنا و دلێ کوڵاناره‌‌ خولێ وه‌رێنا و ویرێ که‌رێناوه‌‌ به‌ گیر و گرفته‌کاو ئینسانی و هه‌ستی. "ئه‌پێسه‌ش وات زه‌رتوشت" وو نیچه‌یم تازا وه‌نه‌بێوه‌ و ته‌نیا یه‌ک جمڵه‌م ئه‌چا کتێبه‌یه‌ و ئا ده‌ورانه‌یه‌‌ ویرمه‌نه‌ مه‌نه‌نوه‌: ئه‌من وه‌شم نمه‌ جه‌ زه‌مینیه‌ که‌ په‌ڕ بو جه‌ که‌رێ و هه‌نگوێنی!
پی تاریفا‌وه‌‌ گه‌ره‌کم بێ واچونه‌ جه‌ بێله‌شی و ره‌حه‌تی به‌رمه‌شونه‌ و مه‌لو پیرای خه‌ته‌راوه‌ و هه‌رماناوه‌‌‌. ته‌ناقوزیه‌ که‌ ئه‌شیایا سازیایانا چه‌نیش. رویه‌شا واران وارێ. چیروو وارانینه‌ مدرانیره‌ و ته‌ماشاو ئاسمانی که‌رێنا. ته‌قه‌ ته‌قوو حه‌ڵه‌بی بانوو یانه‌کا دلێ مه‌غزیمه‌نه‌ ده‌نگ دێوه‌. دیانێم ته‌قه‌شا ئێ. ئوستووره‌کاو یونانی باستانیم ئاوردێوه‌ یاد و لاشه‌و له‌ڕوو وێم پێوه‌ن دێنا به‌ جاودانه‌گیوه‌. ته‌سمیمم گێرته‌ بێ په‌ی یاوای به‌ ئی یاوگه‌یه‌ وێم وزوو دلێ عه‌زیه‌ت و مه‌ینه‌تی. دماته‌ر شکه‌نجه‌ی بێ واده‌ ئاما ملمه‌ره‌. به‌ قه‌وڵوو وه‌هابی جه‌ کتێبوو "یانه‌و ئیدریسیه‌کا‌" خه‌ڵیفه‌ ئه‌وره‌حمان جه‌ ژیواینه‌ ته‌نیا چوارده‌ روێ وه‌شبه‌خت بێ. منیچ ئه‌ننه‌ وه‌شبه‌ختیم نه‌دی به‌ چه‌م. مێوه‌ کاڵ و کرچه‌کا که‌م که‌م یاوێنێ.
جه‌ ویرمه‌ن ڕویه‌شا‌ خیابانه‌نه‌ لوێنا راره‌ و کتێب وانێناوه‌ و گه‌ره‌کم بێ بلوو دلێ دانشگای‌. چن کورێ ئامای وه‌روو رایم و سه‌رتاپاشا ته‌ماشا که‌ردانی و واتشا: مزانی جه‌ کێ مه‌شو؟

ئینتزارم بێ چورچه‌میه‌ زه‌ریف نامێ به‌را به‌ڵام بێ گومان ره‌یشا دا: "سیموون دووبوار"

فوتیای که‌ ده‌س په‌نه‌ مه‌که‌رو، روئیاکا و خیاڵه‌کا بانێ به‌ وه‌همی.  هێزوو پایا که‌م بونه‌وه‌ و ته‌پ و توزیه‌ مه‌مانونه‌ که‌ نمه‌نیشو سه‌روو چیویه‌وه‌‌ و ئاسمانه‌نه‌ پێچێ موه‌رو‌. وه‌رمه‌کا ته‌عبیرشا نیا و به‌ره‌کا، نه‌ سه‌روو پاژنه‌و وێشاوه‌ که‌ ده‌وروو وێشاره‌ مه‌خولیاوه‌ و راکا نمیاوا پا یاگی که‌ مه‌شیایا یاوایانێ!


دمانووسیا:

غه‌زاڵه‌ عه‌لیزاده‌ 27 به‌همه‌نوو 1325 ی ڕوحیاری،( 1947 میلادی) شاروو مه‌شهه‌دینه ئامێنه‌ دنیا. دانشگاو  تارانینه‌ لیسانسوو حقوقێش گێرته‌ن و فوقه‌لیسانسوو علووم سیاسی. دماته‌ر فه‌رانسه‌نه‌ و دانشگاو سوربونیه‌نه‌ جه‌ سه‌تحه‌و دوکته‌راینه‌ فه‌لسه‌فه‌ش وه‌نه‌ن. 21 ئوردی به‌هشتوو ساڵه‌و 1375 ڕوجیارینه (1996 میلادی)‌ دلێ جه‌نگه‌ڵه‌کاو‌ شماڵوو ئیرانینه‌ لاشه‌ی بێگیانه‌شا ئێسته‌وه‌. غه‌زاڵه‌ جه‌ حه‌وزه‌و داستان نووسی ئێرانینه‌، ئینسانیه‌ گه‌ورێ بیه‌نه‌ و به‌رویرێ وه‌رچه‌مێش هه‌نێ : یانه‌و ئیدریسیه‌کا، شه‌وه‌کاو تارانی، دوێ وه‌رچه‌مگای، چوار را ... 




سه‌رچه‌مه‌:
غه‌زاڵه‌ عه‌لیزاده‌ جه‌ زوانوو وێشوه‌